การศึกษาคุณภาพน้ำด้วยดัชนีชีวภาพกับปัญหาสุขภาพของชุมชนริมคลอง: กรณีศึกษา ชุมชนหมู่ที่ 5 ตำบลองครักษ์ อำเภอองครักษ์ จังหวัดนครนายก

บทคดยอ การศกษาครงนเปนการประเมนคณภาพนำในลำคลองศรษะกระบอดวยตวบงชทางชวภาพและการสำรวจปญหาสขภาพของประชาชนในชมชนหม 5 ตำบลองครกษ  อำเภอองครกษ จงหวดนครนายก ในกลมอาสาสมคร 84 คน พบผทเคยแสดงอาการโรคอจจาระรวงและโรคผวหนงทเกดจากผนแพสมผสมความสมพนธกบการใชนำเพอการเกษตร เชน ทำนา  ทำสวน และทำไร อยางมนยสำคญทางสถต ( p = 0.02 และ 0.039 ตามลำดบ) โดยมการใชนำเพอการเกษตร จำนวน 29 คน (รอยละ 34.5) ในจำนวนนมผทเคยแสดงอาการโรคอจจาระรวงรอยละ 13.8 และมผทเคยแสดงอาการโรคผวหนงทเกดจากผนแพสมผสรอยละ 24.1 นอกจากนอาสาสมครบางคนมพฤตกรรมการสรางมลพษตอแหลงนำ โดยมการใชนำเปนทระบายนำเสยรอยละ 53.6 ใชนำเปนททงของเสยจากการขบถายรอยละ 29.8 ใชนำเปนททงเศษขยะมลฝอยรอยละ 48.8 เมอประเมนคณภาพนำดวยสตวหนาดนในลำคลองจากจดเกบตวอยาง 3 สถาน พบสตวหนาดน 8 อนดบ 12 วงศ 259 ตว สตวหนาดนทพบมากทสดคอ กงนำจด อนดบ Decapoda วงศ Palaemonidae โดยคาดชนชวภาพ (BMWP THAI และคา ASPT THAI ) และคาดชนความหลากหลายทางชวภาพ (Shannon-Wiener index) ใหเกณฑคณภาพนำในระดบคอนขางสกปรกและปานกลาง ตามลำดบ ซงเปนผลจากการทงของเสยจากการทำการเกษตร การเลยงสตว และกจกรรมตามบานเรอน จากขอมลพนฐานทไดรบสามารถใชเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพนำ เพอใหประชาชนอยรวมกบแหลงนำนนโดยปราศจากโรค คำสำคญ :  ชมชน สขภาพ ดชนชวภาพ ดชนความหลากหลายทางชวภาพ Abstract The studies are the estimation of the water quality in the Sisa Krabue canal by using biological indicators and the survey of health problems in eighty-four subjects in Moo 5 community, Tambol Ongkharak, Amphoe Ongkharak of Nakhonnayok province. It found that the folk who had gotten illness with diarrhea and contact dermatitis significantly associated with the water consumptions for farming ( p = 0.02 and 0.039, respectively). From the result, twenty-nine subjects or 34.5% showed the water consumptions for farming. Among these, the folk had gotten illness with diarrhea (13.8%) and contact dermatitis (24.1%). Moreover, the folk showed some behaviors toward water pollutions such as sewage disposal on the canal (53.6 %), and disposal of human waste (29.8 %) and garbage (48.8%). Thus, the water quality of the canal was evaluated by bioindicators from sample sites of three stations. It found a total of 259 benthos from 12 families in 8 orders. The most abundant benthos was freshwater  prawns of Palaemonidae family in Decapoda order. The score of (BMWP THAI and ASPT THAI ) and Shannon-Wiener index showed the water quality in poor and moderate pollution level. Therefore, the basic knowledge may apply to manage the water quality for the folk to live together with the water resource without any diseases. Keywords:  Community, Health, Biotic index, Shannon-Wiener index