باستانشناسی و تاریخ: تصویر زنان در نگارههای مکتب تبریز و متون دوره صفوی

متون تاریخی به جهت روایت‌گری‏های مردانه از فرمانروایان و بزرگان دوره‏های تاریخی، اغلب کمتر از مردمان عادی، به‌ویژه زنان، گفته‏اند. درواقع،زنان با اینکه نیمی از جامعة بشری و تربیت‏دهندة مردان و نسل آینده هستند و در ادوار تاریخی نیز تأثیر انکارناپذیری در روابط اجتماعی، حفظ و تداوم سنت‏ها، رسوم و حتی بازی‏های سیاسی داشته‏اند، در بیشتر مواقع به دلایل فرهنگی کمتر سخنی از حضور آنان در اجتماع به میان آمده یا زیر سایة مردان تعریف شده‏اند. بنابراین، برای روشن کردن موضوع و پاسخ به خلأها و پرسش‏های موجود روش‏های باستان‏شناختی و مطالعة مواد فرهنگی بسیار ارزشمند و کارگشاست، زیرا باستان‏شناسی همواره با استفاده از مواد فرهنگی به بازسازی جوامع، فرهنگ و نقش‏های انسان می‏پردازد. مقالة پیش رو نگاره‏های مکتب تبریز را به‌عنوان شواهد مادی دورة صفوی بررسی کرده است و تلاش می‏کند تصویری را که در متون دورة صفوی از زنان ارائه می‏شود با تصاویر باقی‌مانده از آنان در نگاره‏های مکتب تبریز مقایسه کند و تناقض‏ها و شباهت‏های بین آن‏ دو را به بحث بگذارد. در اینجا مطالعة نگاره‏های شاهنامة شاه تهماسب، خمسة نظامی و هفت‌اورنگ جامی نشان داد که زنان در دورة صفوی دست‌کم در دوران هم‌زمان با مکتب تبریز برخلاف متون تاریخی آن دوره نقش پر‌رنگ و فعال‌تری در جامعه داشته‏اند.