DEZAVANTAJLI ÖĞRENCİLERDE SAĞLIK ALGISININ VE PSİKOSOSYAL BECERİLERİN GELİŞTİRİLMESİ

Sibel Cevizci 1 , Aysegul Uludag 2 , Ulken Tunga Babaoglu 3 , Elif Karaahmet 4 , Ahmet Vural 5 , Erkan Melih Şahin 2 , Hamide Ozdemir 6 , Ahmet Unver 5 1 Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Tip Fakultesi, Halk Sagligi Anabilim Dali, Canakkale. 2 Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Tip Fakultesi, Aile Hekimligi Anabilim Dali, Canakkale. 3 Ahi Evran Universitesi, Saglik Yuksek Okulu, Kirsehir. 4 Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Tip Fakultesi Psikiyatri Anabilim Dali, Canakkale. 5 Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Tip Fakultesi Mikrobiyoloji Anabilim Dali, Canakkale. 6 Canakkale Onsekiz Mart Universitesi Sosyal Bilimler Meslek Yuksek Okulu, Cocuk Gelisimi Bolumu, Canakkale. Giris ve Amac: Ilkogretim cagindaki cocuklarda saglik algisinin ve psikososyal becerilerin gelistirilmesi icin yapilan egitimler, cocuklarin fiziksel, ruhsal ve sosyal saglik durumlarini da olumlu yonde etkilemektedir. Ancak, dezavantajli ogrenciler bu egitimlere ulasmada ve akranlari gibi esit sekilde yararlanma konusunda zorluklar yasayabilmektedirler. Bu calismada, bir ilkogretim okulunda dezavantajli ogrencilerde saglik algisinin ve psikososyal becerilerin gelistirilmesi amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Mudahale tipteki calismamiz, “Yerelden Cambridge ve NASA’ya: “Dezavantajli Ogrencilerde Canakkale Degerleri ve Girisimcilik Bilinci Gelistirme” adli ve TR22.11.SK01.0111 kodlu projenin ilk basamagi olan “Ilkogretim Okullarina Danismanlik Uygulamasi” kapsaminda 18.05.2012-18.06.2012 tarihleri arasinda Canakkale Kepez’de bir Ilkogretim okulunda yurutulmustur. Her okuldan proje kampina en fazla dort ogrenci secilerek gonderilmesi istenmistir. Bu nedenle, Calismamizda orneklem alinmamis; okulda 2011-2012 Egitim Ogretim Yili II. doneminde 5, 6, 7, ve 8. siniflarda farkli dezavantajlara sahip 15 ogrenci proje kampi oncesinde egitim calismalarina dahil edilmistir. Ogrencilerin sahip olduklari dezavantajlar; arastirmacilar, okul yonetimi ve rehber ogretmen tarafindan okulun bulundugu bolge ve ogrenci profili dikkate alinarak, goc etmis olma, farkli etnik koken, dusuk veya kotu sosyoekonomik duzey, parcalanmis aile, fiziksel engellilik, kotu psikososyal gelisim seklinde tespit edilmistir. Calisma baslangicinda ogrencilerin psikososyal becerilerini ve saglik algilarini gelistirecek egitim calismalari planlanmistir. Bu calismalarin uc hafta boyunca haftada iki kez okul kutuphanesinde yapilmasina karar verilmistir. Calismada materyal olarak sosyodemografik bilgi formu, psikososyal beceri degerlendirme formu ve Turkce gecerlilik-guvenilirlik calismasi Kadioglu ve Yildiz tarafindan yapilmis, 15 maddelik 5’li likert tipte Saglik Algisi Olcegi kullanilmistir. Calisma verileri, SPSS 15.0 paket programi kullanilarak frekans analizi, tekrarli olcumlerde varyans analizi ve bagimli gruplarda t testi analizi yapilarak degerlendirilmistir. Anlamlilik duzeyi olarak p<0.05 kabul edilmistir. Arastirma icin, okul yonetiminden ve Il Milli Egitim Mudurlugu’nden yazili izin alinmistir. Bulgular: Ilkogretim Okulu’nda 2011-2012 Egitim Ogretim doneminde toplam 60 dezavantajli ogrenci egitim gormekte idi. Calisma grubumuzda yer alan 15 ogrencinin %66.6’si (n=10) kiz ogrencilerden olusmaktaydi. Calisma grubumuzda yer alan ogrencilerin %53.3’u velilerinin calismadiklarini, %6.7’si velilerinin okuma yazma bilmediklerini, %26.7’si velilerinin ilkogretim mezunu olduklarini bildirmislerdir. Ogrencilerin %60.0’i topraga ve bir hayvana dokunduktan sonra ellerini yikamadigini, %20.0’si yemekten once ellerini yikamadigini, %66.7’si tuvaletten sonra ellerini yikamadigini bildirmistir. Ogrencilerin psikososyal beceri gelisimleri incelendiginde uc haftalik olcum ortalamalari arasinda istatistiksel olarak anlamli bir fark saptanmistir (p<0.001). Ogrencilerin saglik algisi sorularina verdikleri yanitlar incelendiginde, egitim suresince yapilan olcumlerde ogrencilerin olumlu tutumlarinda bir artis, buna karsilik olumsuz tutumlarinda da bir azalma oldugu saptanmistir. Uc haftalik olcumler sonucunda ogrencilerin %93.3’u “Sagligimi cok dusunurum” onermesine “Evet”, buna karsilik “Ne yaparsam yapayim sagligimi degistiremem” onermesine “Hayir” yanitini vermislerdir. Sonuc ve Oneriler: Dezavantajli ogrencilerle yapilan bu destekleyici egitim calismalari ile ogrenciler interaktif olma, paylasimci olma, iletisimci ve girisimci olma, lider olma, sosyal destek sunma, saglik algisinin gelismesi gibi konularda fiziksel, ruhsal ve sosyal kazanimlar elde etmislerdir. Calisma grubumuzda yer alan ve egitim aktivitelerini basariyla tamamlayan ogrencilerden ikisi proje kampina secilmistir. Alti gunluk proje kampindaki aktiviteleri ve yapilan sinavi basariyla tamamlayan bir ogrencimiz Ingiltere’ye gezi programina katilmaya hak kazanmistir. Proje kampina sinirli sayida dezavantajli ogrencinin secilecek olmasi, calismamizin sinirli yonlerinden birisi olmasina karsilik, okuldaki egitim calismalarina maksimum duzeyde dezavantajli ogrencinin katilimi saglanmistir. Uc haftalik egitim sureci ile dezavantajli ogrencilerin saglik algisinin ve psikososyal becerilerinin kalici duzeyde degisip degismedigi degerlendirilemez. Ancak, bu calisma bir baslangic niteliginde olup; dezavantajli ogrencilerimizin ilk kez grup calismalarina katilimlari saglanmis; akranlari ile birlikte sosyallesmeleri saglanarak, psikososyal becerileri gelistirilmeye calisilmistir. Okuldaki her dezavantajli ogrencinin gelisimi ve ihtiyaclari, okul yonetimi ve rehber ogretmen esliginde izlenmeye devam etmektedir. Saglik algisinin, psikososyal becerilerin ve girisimcilik gibi ozelliklerin erken yaslarda gelismesi icin ilkogretim cagindaki dezavantajli ogrencilere yonelik grup egitimlerinin yararli olacagi dusuncesindeyiz. Anahtar Kelimeler: Dezavantajli ogrenciler, saglik algisi, psikososyal beceriler