گذار فناورانه در نظام اجتماعی فنی رزم هوایی ایران با تمرکز بر فناوری پهپاد

در این مقاله سعی بر ارایه تحلیلی پیرامون روند نوآوری در نظام عرصه رزم هوایی ایران با تمرکز بر فناوری پهپاد، با توجه به تحولات محیطی و عرصه رزم هوایی مبتنی بر هواپیمای سرنشین‌دار در طی دهه‌های 90-1340 است. برای این منظور از نظریه نظامهای اجتماعی- فنی و رویکرد مدیریت راهبردی جاویژه استفاده شده است. راهبرد پژوهش مطالعه موردی، هدف آن توصیفی، مبنای آن تحلیل تاریخی وقایع و رویکرد آن کیفی است. ابزارهای گرداوری داده‌ها شامل مطالعه اسناد، انجام مصاحبه و تجربه زیسته نویسندگان به‌منظور ایجاد زنجیره‌ای از مشاهدات می‌شود. با تحلیل تحولات این نظام در 5 دوره تاریخی، مشخص گردید که وقوع انقلاب اسلامی و سپس بروز جنگ تحمیلی و محدودیتهای نظام عرصه رزم هوایی مبتنی بر هواپیماهای سرنشین‌دار در براورده‌سازی مطالبات عملیاتی، زمینه‌‌ساز شکل‌گیری جاویژه پهپاد و توسعه آن بوده‌ است. هم‌اکنون فناوری پهپاد با پشت سر گذاشتن مراحل پیش‌توسعه (سالهای پیش از انقلاب تا پایان جنگ) و توسعه (سالهای 88-1367)، در مرحله اوج‌گیری قرار دارد. توسعه انتظارات و مطالبات عملیاتی، گسترش شبکه‌ بازیگران و توانمندیهای آنان، ایجاد فضای آزمودن دستاوردهای محصولی و فناورانه و توسعه یادگیری‌ها در فضای حفاظتی جاویژه، موجب توسعه فناوری پهپاد و نفوذ و اشاعه آن در نظام عرصه رزم هوایی شده است. ولیکن تعمیق و جانمایی کامل آن در این نظام، به‌عنوان یک فناوری مکمل در کنار هواپیماهای سرنشین‌دار، مستلزم اتخاذ سیاستها و تدابیری اعم از تثبیت چشم‌انداز و انتظارات، فراهم‌سازی زمینه حضور بازیگران بیشتر و تقویت بازیگران قبلی و تسهیل در یادگیری و به اشتراک‌گذاری درس‌آموخته‌ها و تجارب است.