ارزیابی مزرعه ای مقاومت نسبی (Partial resistance) نسبت به بیماری زنگ زرد در تعدادی از لاینهای منتخب گندم

چکیده زنگ زرد گندم با عامل ­ Puccinia striiformis f. sp. tritici یکی از مهم­ترین و مخرب­ترین بیماری ­های گندم در بسیاری از مناطق ایران به شمار می­ رود که در سال­های همه ­گیری موجب کاهش عملکرد محصول می­گردد. مقاومت میزبانی، اقتصادی­ ترین روش مدیریت زنگ زرد است و مقاومت نسبی (نوعی مقاومت کمی)  در مقایسه با دیگر مقاومت­ها، مقاومت پایداری گزارش شده است. در این مطالعه، پارامترهای مقاومت نسبی (partial resistance) شامل ضریب آلودگی (CI)، شدت نهائی بیماری (FDS)، مقدار نسبی سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (rAUDPC) و نرخ آلودگی ظاهری (r) برای 24 ژنوتیپ گندم همراه با شاهد حساس طی دو سال زراعی از 1394 تا 1395 ارزیابی شدند. این مطالعه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی آلاروق اردبیل تحت شرایط آلودگی طبیعی و مصنوعی انجام شد. آلودگی مصنوعی ژنوتیپ­ها با استفاده از جمعیت نژادی زنگ زرد که دارای پرآزاری روی ژن­های مقاومت­ Yr2، Yr6،Yr7، Yr9،­Yr17، Yr22، Yr23، Yr24، Yr25، Yr26، Yr27، YrA، Yr21، Yr31، Yr32وYrSU­بود، انجام شد. واکنش گیاهچه ­ای نیز تحت شرایط مزرعه­ ای ارزیابی شد. نتایج ارزیابی­ها برای پارامترهای مقاومت نشان داد که شش لاین در هر دو مرحله گیاهچه ای و گیاه کامل مقاوم بودند. یازده لاین در مرحله گیاهچه ­ای واکنش مقاومت ولی در مرحله گیاه کامل واکنش متوسط (MR, M, MS) یا حساسیت تا نیمه ­حساسیت  (MSS) نشان دادند. هفت لاین (شماره های 1، 4، 7، 8، 9، 16، 22) در مرحله گیاهچه ­ای حساس ولی در مرحله گیاه کامل واکنش متوسط (MR, M, MS) نشان دادند. بنابراین این لاین­ها با داشتن مقادیر پایین پارامترهای مختلف مقاومت به احتمال زیاد دارای درجات متفاوتی از مقاومت نسبی یا مقاومت گیاه کامل در درجه حرارت بالا (نوعی مقاومت غیر نژاد- اختصاصی یا پایدار) می­ باشند. تجزیه خوشه­ای بر اساس واکنش گیاهچه ­ای و گیاه کامل، لاین­ها را در گروه ­های مختلفی  قرار داد که این حالت نیز بیانگر تنوع بالای لاین­ها از نظر واکنش نسبت به بیماری زنگ زرد بود.