Ervaringen met de organisatie van een OPEN beleid in Nederlandse ziekenhuizen: verslag en resultaten van handelingsonderzoek.

Wat werkt nu echt, als je open en eerlijk wilt reageren wanneer er iets mis gaat bij de behandeling van een patient? Deze vraag staat centraal in fase III van het onderzoeksprogramma van het Leernetwerk OPEN voor ziekenhuizen, die op 30 november van start is gegaan. In OPEN I en II stonden terreinverkenning en het analyseren van ‘goede praktijken’ wat betreft open handelen centraal. OPEN III biedt deelnemende ziekenhuizen scholing over open handelen en open evalueren over het eigen handelen. De Vrije Universiteit, het Amsterdam UMC/locatie AMC en het Nivel zijn samen met 28 ziekenhuizen de derde fase van OPEN gestart. Vaak wordt er in ziekenhuizen ‘verkokerd’ gereageerd op een ongewenste gebeurtenis. De gebeurtenis of de patient kan terechtkomen in de ene koker, bijvoorbeeld een calamiteitentraject, waardoor andere mogelijkheden minder goed bereikbaar worden, bijvoorbeeld klachtbemiddeling. Voor de patient zijn natuurlijk alle aspecten belangrijk. Maar doordat in de ene koker bijvoorbeeld vooral aandacht is het onderzoeken van de precieze toedracht van het probleem, blijft een speerpunt in een andere koker, bijvoorbeeld een goed gesprek met de zorgverlener, onderbelicht. Dit is gebleken uit het onderzoek en de netwerkbijeenkomsten in fase I en II van het onderzoekstraject OPEN. Samenwerking in begeleiding patienten voorkomt verkokering Hoezeer men binnen een koker zijn best ook doet, verkokering doet geen recht aan de complexiteit van het probleem van de patient. Het is daarom belangrijk dat de begeleiding van patienten proactief en laagdrempelig is en bij voorkeur wordt georganiseerd vanuit een centraal aanspreekpunt. Dit geldt niet alleen bij calamiteitenonderzoek of klachtbehandeling, maar ook bij de afhandeling van een schadeclaim. De samenwerking tussen verschillende medewerkers in het ziekenhuis die hiervoor moet worden opgezet, wordt aangeduid als 'Bureau OPEN'. Opvang van zorgverleners essentieel voor open beleid Ook zorgverleners kunnen ernstig worden geraakt door een ongewenste, ernstige gebeurtenis. Soms zijn ze zelfs ‘second victim’. Juridische procedures kunnen bovendien voor alle partijen extra schade veroorzaken. Daarom is opvang van zorgverleners belangrijk, allereerst voor de betrokken zorgverlener zelf en daarnaast voor de betrokken patient. De patient rekent er immers op dat zijn hulpverlener er ook na een ernstige gebeurtenis voor hem is . Dan is het essentieel dat die hulpverlener zich niet bedreigd voelt en wordt ondersteund bij het voeren van het gesprek met de patient. Die begeleiding van de zorgverleners ('disclosure coaching') is nog niet standaard. Leernetwerk OPEN OPEN is een leernetwerk van 28 ziekenhuizen (www.openindezorg.nl) en een ondersteunend onderzoeksprogramma. In OPEN worden inzichten opgedaan hoe ziekenhuizen open en eerlijk kunnen reageren wanneer er iets mis gaat bij de behandeling van een patient. Ziekenhuizen zijn OPEN wanneer zij aantoonbaar werken aan het verbeteren van een open en eerlijke reactie na een medisch incident. Tijdens bijeenkomsten delen de ziekenhuizen hun inzichten en ervaringen met het werken aan een meer OPEN reactie. Het netwerk wordt ondersteund met onderzoek. Als concreet eindresultaat wordt een instrument voor self assessment aangeboden. Daarnaast blijven de onderzoekers netwerkbijeenkomsten organiseren. Open in de zorg In 'Open in de zorg' zetten het OPEN Leernetwerk en Fonds Slachtofferhulp zich in voor meer openheid, erkenning, goede hulp en schadevergoeding voor gedupeerden van een medisch incident. Ook voor betrokken artsen en zorgverleners is een medisch incident vaak heel ingrijpend. We luisteren naar de behoeften van gedupeerden en zetten deze om in concrete initiatieven.