بررسی انسانشناختی پدیده «خونبس» در منطقه صیدون خوزستان

خون‌بس یا خون‌بری، یکی از رسوم سنتی بخشی از ایلات کشور است که برای حل منازعات قومی انجام می‌شود. این پدیده اجتماعی، در میان مردمان ایل بهمئی منطقه صیدون خوزستان و در محدوده مکانی جنوب غربی ایران جاری بوده است. خون‌بس، نوعی قرارداد اجتماعی میان‌قومی با سازوکارهای عرفی برای رفع شکاف‌های به‌وجود آمده میان اقوام و احیاء انسجام و همبستگی ایلی است و زن در این قرارداد اجتماعی، بخشی از جبران خسارت و یا دیه مقتول محسوب می‌شود. چیستی این پدیده، عوامل، کنش‌گران، کارکردها و آثار اجتماعی آن، از اموری است که نیاز به مطالعه و کاوش جدی دارد که در سال 1396، با رویکرد انسان‌شناختی و با تأکید بر روش میدانی و بهره‌گیری از تکنیک‌های مصاحبه، مشاهده و بررسی اسناد و قراردادهای مکتوب و قباله‌های محلی، به انجام رسیده است. بر اساس یافته‌های پژوهش؛ محدودیت سرزمینی، قراردادهای ایلی زمینه پدیده، قتل، جرح، خسارت عوامل پدیده محسوب می‌شود که به دلیل داشتن کارکردهایی از قبیل وحدت ایلی، مشارکت همگانی، رفع اختلافات، گسترش جمعیت و نظام خانواده، حفظ میراث قومی، وابستگی ایلات؛ به‌وسیله کنشگرانی چون بزرگان، حکیم محلی، زنان تحقق پیدا می‌کند. پدیده «خون‌بس» گرچه دارای آثار کوتاه‌مدت قومی بوده اما بخش‌هایی از آن با آموزه‌های اسلام ناهمخوانی داشته و در بلندمدت نیز سبب بروز پیامدهای نامطلوبی برای برخی کنشگران در ابعاد فردی و اجتماعی شده است.