TIP FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BİTKİSEL ÜRÜN ve İLAÇ KULLANIMI KONUSUNDA TUTUM VE DAVRANIŞLARININ SAPTANMASI

GIRIŞ-AMAC Bitkilerin hastaliklarin tedavisi veya hastaliklardan korunmak amaciyla kullanilmasi insanlik tarihi ile baslar. Bugun yeryuzunde bulunan bitki turu sayisinin 250.000-500.000 arasinda oldugu kabul edilmektedir. Tedavi veya korunmak amaciyla yararlanilan bitki turunun 70.000 kadar oldugu tahmin edilmektedir. Dunya Saglik Orgutu tarafindan 21.000 bitki turu ilac hazirlamak icin uygun bulunmustur ve dunya nufusunun %70-80’i tedavi veya korunmak amaciyla bitkilerden yararlanmaktadir. Bu calismada Gazi Universitesi Tip Fakultesi ogrencilerinin bitkisel urun ve ilac kullanimi konusunda tutum ve davranislarinin saptanmasi amaclanmistir. GEREC-YONTEM Arastirmanin evrenini 07-14.09.2012 tarihleri arasinda Gazi Universitesi Tip Fakultesi’nde 4.,5. ve 6. donemde egitim goren  tip fakultesi ogrencileri olusturmustur. Arastirma kapsaminda 779 kisiye ulasilmistir. Ulasim yuzdesi 93,4’dur. Arastirma verisi SPSS 15.0 istatistik paket programi araciligi ile degerlendirilmistir ve ortalama(±)standart sapma, frekans dagilimi yuzde olarak sunulmustur. Tanimlayici istatistiklerin yani sira Ki-kare, Fisher’in kesin testi, Yates duzeltmeli ki-kare testleri kullanilmistir. Istatistiksel anlamlilik degeri p<0.05 olarak kabul edilmistir. BULGULAR Arastirmaya katilan kisilerin yas ortalamasi 22.6±1.6, ortancasi 22.0 (min:20,max:36)’dir. Arastirmaya katilanlarin %51.3’u 22-23 yas grubunda, %52.2’si kadin, %97.2’si bekar, % 42.7’si donem 4 ogrencisidir. Katilimcilarin %27.2’si kendilerinin, %29.7’si aile fertlerinin hekim onerisi/recetesi disinda bitkisel ilac kullandigini belirtmistir. Katilimcilar kendilerinin veya aile fertlerinin %46.4’unun bitkisel urun/ilac kullanma nedeninin “Kolay Erisebilir Olmasi” oldugunu belirtmistir. Hekim onerisi/recetesi disinda kullandiklari bitkisel urun/ilaclari katilimcilarin %42.5’i “Nane” olarak belirtmistir. Katilimcilarin veya aile bireylerinin %32.1 i kullandiklari bitkisel urun/ilactan fayda gorduklerini ama baska bir ilac da kullandiklarini belirtmistir. Bitkisel urun/ilac kullanan katilimcilarin %85,2’si kullandiklari bitkisel urun/ilaci herhangi bir yere danismadiklarini, %35,2’si doktora danistigini, doktora basvuran katilimcilarin %46,8’i doktora kullandigi bitkisel urun/ilaci belirtmedigini ve %40,7’si de kullandiklari bitkisel urun/ilacin anne babalari tarafindan onerildigini belirtmistir. Katilimcilarin %93.7’si bitkisel urun/ilaclari satanlarin bu konuda egitim almalari gerektigini, %75.5’i tip egitimine bitkisel urun/ilaclarin kullanimini iceren programlarin eklenmesi gerektigini dusundugunu belirtmistir. Katilimcilarin %65,6’si ‘bitkisel urun/ilac tibbi tedavi kadar etkilidir’ onermesine katilmadigini, %84,9’u ‘bitkisel urun/ilac tedavi edici olarak kullanilmadan once daha cok bilimsel kanit elde edilmelidir’ onermesine katildigini, %81,8’i ‘bitkisel urun ilac kullanmadan once doktora danisilmalidir’ onermesine katildigini, %88,1’i ‘bitkisel urun/ilac kullaniliyorsa doktora basvuruldugunda bu durum ve kullanilan urun/ilac soylenmelidir’ onermesine katildigini belirtmistir. Arastirmaya katilan ogrencilerin donemlerine gore bitkisel urun kullanmayi onerme durumlari arasinda anlamli fark oldugu bulunmustur (p<0.05). Hastalarina bitkisel urun kullanimini en az onerecek grubun donem 6 ogrencileri (%14.0), en fazla onerecek grubun ise donem 5 ogrencileri (%31.5) oldugu saptanmistir. Katilimcilardan birinci/ikinci derece akrabalarinda kanser hastaligi teshisi olmayanlarin %34.1’i, olanlarin ise %46.1’i bitkisel urun/ilaclarin tibbi tedaviye destek amacli kullanilmasini uygun bulduklarini belirtmistir. Bu sonuc istatistiksel olarak anlamli bulunmustur (p<0.05). SONUC VE ONERILER Bitkisel urun kullaniminin dunyada ve Turkiye’de sik olmasi nedeniyle hekim adaylarinin buyuk cogunlugu bu konuda egitim almak istemektedir. Gerek bitkisel urun-ilac kullanimin yayginligi gerek etkilesimleri, etki ve yan etkileri goz onune alindiginda halkin dogru sekilde bilgilendirilmesi cok onemlidir. Bu nedenle bu urunleri hastalarina recete/tavsiye eden hekimlerin ve diger saglik mensubu kisilerin egitim programlarina bitkisel urun/ilac etki ve yan etkileri konusunda dersler eklenmelidir. ANAHTAR KELIMELER: bitkisel urun, bitkisel ilac, tip fakultesi ogrencileri