YAŞLILARDA SAĞLIĞI GELİŞTİRİCİ YAŞAM BİÇİMİ İLE YAŞLANMA TUTUMU ARASINDAKİ İLİŞKİ

YAŞLILARDASAĞLIĞI GELIŞTIRICI YAŞAM BICIMI ILE YAŞLANMA TUTUMU ARASINDAKI ILIŞKI Girisve AmacYaslibireylerin, fonksiyonlarini yerine getirebilmeleri, bagimsiz ve kaliteli biryasam surdurebilmeleri icin sagligi koruyucu ve gelistirici hizmetlere gereksinimartmaktadir. Yasli bireyler orta yas grubundakilere oranla sagligi gelistiriciaktivitelerden daha fazla yarar saglamakla birlikte, yasli bireylerinsagliklarinin gelistirilmesi ve hastaliklarin onlenmesine yonelik daha cok cabagerekmektedir. Cunku sagligi gelistirici aktivitelerin olumlu sonuclarinaragmen yasli bireylerin sadece kucuk bir yuzdesi bu tur aktivitelerekatilmaktadir. Bu konuda yapilan calismalar, yasli bireylerin sagligigelistirici aktivitelere katilimlarinin; cinsiyet, yas ve medeni durum gibisosyo-demografik ozellikler,  saglikpersoneli tarafindan cesaretlendirilmeleri, kaynaklara ulasabilmeleri gibifaktorlerin yani sira kendilerinin ve saglik hizmeti verenlerin inanclari vetutumlarindan da etkilendigini gostermektedir. Bu calismalarda olumlu yaslilikalgisinin yasam suresi uzerinde, cinsiyet, sosyoekonomik durum, yalnizlik veislevsel saglik durumundan daha etkili bir degisken oldugu gosterilmistir. Buetki olumlu sagligi gelistirme davranislari ile ortaya cikmaktadir.   Literaturdesagligi gelistirici davranislarla yaslanma algisi arasindaki iliskiyi gosterencalismalar olmakla birlikte ulkemizde bu konuda yapilmis calismayarastlanmamistir. Algi ve tutumlarin kulturden kulture degistigi dusunulerek bucalismada yasli bireylerin sagligi gelistirici yasam bicimi ile yaslanma tutumuarasindaki iliskiyi belirlemek amaclanmistir. Gerec ve YontemButanimlayici arastirma, Denizli ilmerkezinde rastgele orneklemeyontemi ile secilen 6 taneaile sagligi merkezine 1 Mart 2013-30 Temmuz 2013  tarihleri arasinda basvuran 65 yas ve uzeri448 yasli ile yurutulmustur. Arastirmanin yapilabilmesi icin etik kurul onayi,ilgili kurumlardan yazili izin ve yaslilardan sozlu onam alinmistir. Verilerintoplanmasinda yaslilarin sosyodemografik ozelliklerini ve saglik ozelliklerinidegerlendiren anket formu, Sagligi Gelistirici Yasam Bicimi Olcegi (SGYBO) ve AvrupaYaslanma Tutum Anketi Turkce Surumu (AYTA-TR) kullanilmistir. SGYBO icin genelolcek yapisi ve alt boyut icin cronbach alfa degeri 0.70 bulunmustur. AYTA-TRalt boyutlari icin cronbach alfa degeri 0.75, 0.47 ve 0.62’dir. Veriler yuzyuze gorusme teknigi ile toplanmistir. Verilerin degerlendirilmesinde sayi veyuzde dagilimlari, puan ortalamalari dagilimlari, korelasyon analizi ve linear  regresyon analizi kullanilmistir.  Bulgular Arastirmayakatilan yaslilarin % 52.7’si kadin olup, yas ortalamasi 71.21±%5.32’dir. Yaslilarin% 71.2’si evli, % 66.3’u ilkokul mezunu, % 94’u sosyal guvencesi var, % 91.3’unun ise duzenli bir geliri vardir. Ayrica  % 77.7’si doktor tarafindan tanisi konulmushastaligi oldugunu, % 77.7’si sigara kullanmadigini, % 52.7’si sagligini iyiolarak algiladigini belirtmistir. Arastirmayakatilan yaslilarin sagligi gelistirici yasam bicimi olcegi toplam puaniortalamalari 136.02±21.68 bulunmustur. Alt boyut puan ortalamalari; sagliksorumlulugu 23.51±5.24, fiziksel aktivite 31.00±13.05, beslenme aliskanligi26.71±5.04, kisilerarasi iliskiler 27.35±4.78, ruhsal gelisim 26.11±5.51, stresyonetimi 19.39±4.24 olarak belirlenmistir.  AYTA toplam puan ortalamasi 82.90±13.48bulunmustur. Alt boyut puan ortalamalari; psikososyal kayip 28.68±5.55, bedenseldegisim 24.47±6.70ve psikososyal gelisme ise 29.77±4.58’dir.  Yaslilarin yaslanma tutumlari ile sagligigelistirici yasam bicimi ve yaslanma tutum anketi alt boyutlari ile sagligigelistirici yasam bicimi olcegi alt boyutlari arasinda pozitif yonde anlamliiliski oldugu belirlenmistir.  Arastirmadayaslilarin sagligi gelistirici yasam bicimini etkileyen prediktor faktorlerlinear regresyon analizi ile incelenmistir. Yapilan regresyon sonucunda,yaslilarin sagligi gelistirici yasam bicimini etkileyen prediktor faktor olarakilk sirada yaslilarin genel yasam tutumlari (β:0.39), ikinci sirada psikososyalkayip yasama (β:0.0.23), ucuncu sirada ise yaslilarin egitim durumlari (β:0.21)oldugu belirlenmistir.  Sonuc ve Oneriler Yaslilarin sagligigelistirici yasam bicimi ile yaslanma tutumu arasinda iliski oldugubelirlenmistir. Yaslilarin sagligi gelistirici yasam bicimini benimsemelerininyaslanma tutumlari ile iliskili oldugu gorulmektedir. Yaslilarin sagligigelistirici yasam bicimini benimsemeleri icin saglik profesyonelleri tarafindanyaslanma tutumlari ele alinmalidir. Anahtar Kelimeler:Yasli, Sagligi Gelistirici Yasam Bicimi, Yaslanma Tutumu