مدلسازی رابطه طوفانهای گردوغبار با متغیرهای حدی و متوسط دما در نیمه غربی کشور

افزایش وقوع طوفان‌های گردوغبار در چند سال اخیر در غرب و جنوب غرب ایران، اهمیت پیش‌بینی و ارتباط این پدیده با نوسانات اقلیمی را دوچندان کرده است. هدف از این پژوهش، بررسی شدت همبستگی و مدل‌سازی رابطه فراوانی روزهای همراه با طوفان گردوغبار (FDSD) با متغیرهای حدی و متوسط دما در نیمه غربی کشور می‌باشد. بدین منظور از داده‌های ساعتی گردوغبار و کدهای سازمان جهانی هواشناسی و همچنین داده‌های اقلیمی شامل دمای متوسط، دمای بیشینه و دمای کمینه در مقیاس ماهانه با طول دوره آماری 25 ساله (2014-1990) در 26 ایستگاه سینوپتیک واقع در نیمه غربی کشور استفاده شد. برای ارتباط‌سنجی فراوانی روزهای همراه با طوفان گردوغبار با متغیرهای حدی و متوسط دما از ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن و همچنین روش رگرسیون خطی چندمتغیره در نرم‌افزار SPSS استفاده شد. به منظور تحلیل همبستگی، نقشه پهنه‌بندی ضرایب با روش IDW در نرم‌افزار ArcGIS تهیه شد. نتایج نشان داد که بالاترین ضریب همبستگی با شاخص FDSD مربوط به متغیر دمای بیشینه در ایستگاه آبادان با مقدار 0/875 و دمای کمینه در ایستگاه اهواز با مقدار 0/893 بود. همچنین با افزایش شاخص FDSD، مقادیر ضریب همبستگی افزایش یافت؛ به نحوی که در ایستگاه‌های آبادان و اهواز که به ترتیب با 401 و 321 روز در بازه زمانی 25 ساله، رکورددار بیشترین تعداد روزهای همراه با طوفان گردوغبار بودند، بالاترین ضرایب همبستگی بین متغیرهای حدی و متوسط دما با شاخص FDSD مشاهده شد. مدل‌سازی رگرسیون چند متغیره بین گردوغبار و پارامترهای مختلف دما در نیمه غربی کشور نیز نشان داد که تأثیر متغیرهای حدی دما در وقایع گردوغبار بیشتر از دمای متوسط است. مدل‌های رگرسیونی نیز نشان می‌دهند که در بهترین حالت، متغیرهای حدی دما در آبادان 81/2 درصد و در بندرماهشهر 79/3 درصد از تغییرات شاخص FDSD را تبیین می‌کنند.