Boeren in Beweging : Hoe boeren afwegingen maken over natuurinclusieve landbouw en hoe anderen hen kunnen helpen

In de ‘Rijksnatuurvisie 2014 Natuurlijk verder’ is een nieuwe term ontstaan: natuurinclusieve landbouw. Het Rijk zwengelde hiermee een discussie aan over de mate waarin en de manier waarop natuur een plek zou moeten hebben in alle facetten van het boerenbedrijf. Het zou een transitie moeten worden: de hele Nederlandse landbouw zou zich richting natuurinclusiviteit moeten bewegen. Deze term is vervolgens opgepakt door onderzoekers, burgers, natuurorganisaties en belangengroepen. Allerlei projecten werden de afgelopen jaren opgezet of onder de noemer ‘natuurinclusief’ gebracht. In bijeenkomsten werd het gesprek aangegaan met ketenpartijen en landbouworganisaties. Een transitie richting een natuurinclusieve landbouw gaat echter alleen plaatsvinden als boeren zelf in beweging komen. Als overheid, burgers, bedrijven en organisaties boeren willen helpen om die beweging te maken, is het belangrijk om inzicht te krijgen in wat hen beweegt. Wat speelt mee in de keuzes die zij maken om wel of niet de natuurinclusieve kant op te gaan en welke rol heeft hun omgeving daarin? Deze brochure is het resultaat van een onderzoek naar die vragen. Het was een verkennend, kwalitatief onderzoek, beperkt tot de melkveehouderij en de akkerbouw en uitgevoerd in 2016/2017. We spraken met vijf melkveehouders in Eemland en vijf akkerbouwers in Flevoland; eerst individueel en vervolgens als groep per gebied. Want: hoe voeren boeren met elkaar het gesprek over natuurinclusieve landbouw? Ook spraken we voor elke sector nog met drie erfbetreders, om te verkennen hoe zij denken over de transitie naar natuurinclusieve landbouw. Het onderzoek was niet opgezet voor een representatief beeld, maar om inzicht te krijgen in wat meespeelt bij overwegingen van boeren om te kiezen voor natuurinclusieve landbouw. In het volgende hoofdstuk introduceren we het raamwerk dat we gebruikt hebben om zicht te krijgen op de totstandkoming van de keuzes van boeren op het gebied van natuurinclusieve landbouw. We hebben dit gebruikt om de interviews en focusgroepen voor te bereiden en te analyseren. Vervolgens vatten we samen wat natuurinclusieve landbouw betekent voor de melkveehouderij in Eemland en voor de akkerbouw in Flevoland. Dit moet niet gelezen worden als objectieve waarheid, maar als de werkelijkheid zoals boeren die zien en zoals zij die in hun keuzes meewegen. Ook is het belangrijk om te beseffen dat de inhoud van elk hoofdstuk is samengesteld op basis van de uitspraken van vijf verschillende boeren, die niet per se door alle vijf zijn gezegd1. In hoofdstuk 3 besteden we extra aandacht aan de rol van de erfbetreders. In hoofdstuk 4 vertalen we de bevindingen uit Eemland en Flevoland naar aanknopingspunten om als politiek en maatschappij de keuze voor natuurinclusieve landbouw voor boeren gemakkelijker te maken. Ten slotte doen we gerichte aanbevelingen voor diverse partijen. Deze brochure is dan ook bedoeld voor iedereen die bij zou kunnen dragen aan een transitie richting natuurinclusieve landbouw: overheden, ketenpartijen, natuurorganisaties, agrarische collectieven, erfbetreders, burgers etc. Voor boeren staat er waarschijnlijk weinig nieuws in deze brochure, maar hopelijk wel veel herkenning! Als onderzoekers hopen we dat meer mensen zich naar aanleiding van deze brochure willen verdiepen in en verbinden aan boeren die streven naar natuurinclusiviteit, en daarmee medeverantwoordelijkheid gaan nemen voor ons landschap, ons voedsel en onze natuur.