ANKARA’DA BAZI AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNE BAŞVURANLARIN TARAMA PROGRAMI KAPSAMINDAK KANSERLER HAKKINDA BİLGİ VE TUTUMLARI

Giris-Amac: Dunya genelinde kanser hastaliginin yuku her gecen gun artis gostermektedir. Ulkemizde 2009 yili kanser istatistiklerine gore her yil yaklasik 98 bin erkek ve 63 bin kadin kansere yakalanmaktadir ve en sik gorulen olum nedenleri arasinda ikinci sirayi almaktadir. Bu durum kanserde erken tani ve tedavinin onemini bir kez daha gostermektedir. Bu amacla ulkemizde meme, serviks ve kolon kanserleri icin tarama programlari yurutulmektedir. Tarama hizmetinin hedeflenen nufusa ulasabilmesi toplum katilimiyla mumkundur. Bunun icin toplumun bu konudaki bilgi ve tutumunun bilinmesine ihtiyac vardir.  Bu calismanin amaci; Ankara il merkezinde bazi aile sagligi merkezlerine basvuran 18 yas ustu kisilerin tarama programlari kapsamindaki kanserler hakkinda bilgi ve tutumlarinin saptanmasidir. Gerec-Yontem: Tanimlayici tipteki bu arastirma, Ankara’da GUTF egitim arastirma bolgesindeki 6 Aile Sagligi Merkezine 28 Nisan–2 Mayis 2014 tarihlerinde herhangi bir nedenle basvuran 18 yas ustu kisilerle yurutulmustur. Ortalama haftalik basvuru sayisi olan 4027 olan evrenden %50 bilinmeyen siklik, %2.5 sapma, %95 guven araliginda 1112 kisiye ulasilmasi hedeflenmis, 1019 kisiye ulasilmistir (%91,6). Kisiler Kisilere 53 soruluk anket formu yuzyuze gorusme teknigiyle uygulanmistir. Ankette ilk 11 soruda kisilerin tanimlayici ozellikleri, sonraki 13 soruda kanser konusunda genel bilgiler, sonraki 13 soruda tarama programindaki kanserler hakkinda bilgi, sonraki 16 soruda da tarama programindaki kanserler hakkindaki tutumlari sorulmustur.  SPSS 15.0 istatistik programi yardimiyla tanimlayici istatistiklerin yanisira Ki-kare testi kullanilmistir. Istatistiksel anlamlilik degeri p<0.05 kabul edilmistir. Bulgular: Arastirmaya katilanlarin yas ortalamasi 41.4±14.6 olup, %47.2’si kadin, %20.7’si bekar, %25.1’i ilkogretim mezunu, %23.9’u ev hanimi, %35.9’u 1001-2000 tl aylik gelire sahip oldugunu, %38.3’u sigara, %17.2’si alkol kullandigini, %33.1’i kronik hastaligi oldugunu, %4.7’si kendisinin, %54.4’u herhangi bir tanidiginin kanser tanisi aldigini, belirtmistir. Katilimcilarin %65.3’u kanser konusunda yeterli bilgiye sahip olmadigini dusunmekte, %59.1’i kanser konusundaki bilgiyi TV/Radyo/Gazeteden, %44.8’i arkadas veya komsusundan, %38.4’u saglik calisanlarindan, %70.4’u sigara kullaniminin, %52.5’i genetik yatkinligin, %46.3’u sagliksiz beslenmenin kanser icin risk faktoru oldugunu soylemis, %86.8’i kanserden korunmak icin sigara, %59.3’u alkol kullanmamayi, %57.3’u dengeli beslenmeyi onermis, %19.4’u kanserin tedavisinin oldugunu, %41.9’u ulkemizde kanser konusunda tarama yapildigini, %93.6’si kanserde erken taninin yararli oldugunu dusundugunu belirtmistir. Meme, rahim agzi, kalin barsak kanseri tarama testlerinin hangi yas grubunda yapildigini bilme yuzdesi sirayla; %52.5, %63.8, %38.5, yapilma sikligini bilme yuzdesi sirayla; %46.8, %68.8, %31.0’dir. Kadinlarin meme ve rahim agzi kanseri tarama testleri duzenli olarak yaptirma sikligi ise sirayla; %24.6, %24.3’tur. Yaptirmayanlarin %23.4’u gerek duymadigi, %22.8’i gerekliligini bilmedigi icin yaptirmadigini belirtmistir. Ogrenim durumuna yuksek olanlar, aylik toplam hane gelir fazla olanlar, daha once kanser tanisi alanlar, tanidiklarindan kanser tanisi alanlar ve kanser konusunda yeterli bilgiye sahip oldugunu dusunenler ulkemizde kanser taramasi yapildigini daha cok bilmektedir ve bu durum istatistiksel olarak anlamlidir ( p<0,05 ). Kadinlardan evlilerin %30.8’i, kanser tanisi olanlarin %53.1’i, tanidiklari kanser olanlarin %29.9’u, meme kanseri yonunden duzenli olarak doktora muayene olmaktadirlar. Arastirmaya katilanlardan kanser tanisi alanlarin %22.9’u, meme kanseri yonunden duzenli olarak doktora muayene olanlarin %12.0’i, duzenli olarak rahim agzi suruntu testi yaptiranlarin %9.6’si diskida gizli kan testi yaptirdigini belirtmistir. Kadinlardan evlilerin %29.7’si, universite mezunu olanlarin %27.7’si, calisanlarin %30.4’u, kanser tanisi olanlarin %40.6’si, duzenli olarak rahim agzi suruntu testi yaptirdigini belirtmistir ve tum bu durumlar istatistiksel olarak anlamlidir ( p<0,05 ). Meme kanseri yonunden duzenli olarak doktora muayene olma,  duzenli olarak rahim agzi suruntu testi yaptirma, duzenli olarak diskida gizli kan testi yaptirma durumu incelendiginde, bir testi yaptiranlarin diger testleri de yaptirdigi saptanmistir. Sonuc ve Oneriler:B u arastirma sonucunda katilimcilarin buyuk cogunlugunun kanser konusunda yeterli bilgiye sahip olmadigi, yarisindan fazlasinin ise sahip olduklari bilgileri TV/Radyo/Gazeteden edindigi, azimsanamayacak bir kisminin ise taramanin gerekliligine inanmadigi gorulmustur. Kanser konusunda ve erken tanini onemi hakkinda halkin bilgi duzeyinin arttirilmasina yonelik egitimler verilmeli ve bu egitimler halkin ulasabilecegi birden fazla merkezde yapilmali ayrica TV/Radyo/Gazete gibi iletisim araclarinin etkin kullanimiyla halkin bilinc duzeyi arttirilmaya calisilmalidir. Not:Yazarlarin herhangibir kurumla cikar iliskisi yoktur. Anahtar Sozcukler: Kanser, Tarama, Bilgi, Tutum,ASM