ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاکهای اطراف معدن سرب-روی کوشک، بافق با استفاده از شاخصهای آلودگی و تجزیه و تحلیل مؤلفه اصلی

آلودگی خاک توسط فلزات سنگین مسئله مهمی است. این مطالعه با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین (کادمیم، مس، آهن، منگنز، سرب و روی) در 102 نمونه خاک معدن سرب-روی کوشک شهرستان بافق در استان یزد که به روش مربع لاتین تعیین شدند، انجام شد. هم‌چنین، ارزیابی آلودگی خاک با استفاده از فاکتور آلودگی (CF)، فاکتور غنی‌شدگی (EF) و شاخص زمین‌انباشتگی (Igeo) انجام شد. نتایج نشان داد که میانگین مقادیر کادمیم، مس، آهن، منگنز، سرب و روی در خاک‌های منطقه به‌ترتیب 26/0، 39/0، 1/4، 3/5، 9/40 و 9/51 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود و در این بین، کادمیم، سرب و روی از حد آستانه ایران و جهان فراتر رفتند. در تمامی شاخص‌های محاسبه‌شده، بالاترین مقدار مربوط به عنصر سرب بوده است که دلیل آن را می‌توان ناشی از نوع سنگ مادری و زمین‌شناختی و فعالیت‌های انسانی دانست. تجزیه و تحلیل آماری چند متغیره، مؤلفه اصلی و تجزیه و تحلیل خوشه‌ای نشان داد که فلزات سنگین مورد بررسی در دو گروه طبقه‌بندی می‌شوند. گروه اول شامل عناصر مس، کادمیم، سرب و روی هستند که سرب و روی عمدتا تحت تأثیر آلودگی‌های سنگ‌شناختی و فعالیت‌های انسانی ناشی از معدن‌کاری و ترافیک هستند. گروه دوم شامل منگنز و آهن هستند که این عناصر نیز تحت تأثیر منابع سنگ‌شناسی و انسان‌شناختی ناشی از فعالیت‌های کشاورزی و کودهای شیمیایی قرار دارند. با توجه به این‌که خاک منطقه مورد مطالعه علاوه بر عناصر سرب و روی به سایر فلزات سنگین نیز آلوده بوده، بنابراین لزوم پژوهش‌های بیش‌تر در منطقه برای ارزیابی برنامه‌های راهبردی مدیریت منابع خاک ضروری است.