فعل آینده در زبانها و گویشهای ایرانی

فعل آینده در زبان‌های ایرانی از دورۀ باستان تاکنون با تحولاتی همراه بوده‌است. در فارسی باستان ساخت خاصی به نام آینده وجود نداشت و غالبا از وجه التزامی برای اشاره به آینده استفاده می‌شد. در اوستایی، علاوه‌بر وجه التزامی، فعل مستقل آینده نیز وجود داشت که از این ساخت تنها وجه اخباری و صفت فاعلی موجود است. در گروه غربی زبان‌های ایرانی میانه، خلأ کاربرد فعل آینده با وجه مضارع التزامی و مضارع اخباری جبران می‌شده‌است. در گروه شرقی زبان‌های ایرانی (سغدی و خوارزمی)، فعل آینده با افزودن پسوند زمان‌ساز به آخر فعل واژگانی ساخته می‌شد. در فارسی دری، و به تبع آن در فارسی نوشتاری امروز، فعل آینده از ترکیب شکل تصریفی فعل معین «خواستن» و فعل واژگانی (در شکل مصدر کامل یا کوتاه) بنا می‌شود. اما در فارسی گفتاری معمولا این شیوه کاربردی ندارد و عملا مضارع اخباری جانشین آن گردیده‌است. در بیشتر گویش‌های ایرانی ویژگی فعل آینده مشابه فارسی گفتاری است.  در این مقاله ضمن بررسی سیر تحول تاریخی فعل آینده از گذشته تا به امروز، چگونگی ساخت آن در برخی از گویش‌های ایرانی مطالعه شده‌است.