TÜRKİYE 2011-2012 OKUL SÜTÜ PROGRAMININ SAĞLIK SORUNLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRMESİ

Nazan Yardim 1 , Ozlem Ulger 1 , Meral Carkci 1 1 Turkiye Halk Sagligi Kurumu, Obesite Diyabet ve Metabolik Hastaliklar Dairesi, Ankara. Giris ve Amac: Ilkogretim okulu ogrencilerinin yeterli ve dengeli beslenmesini saglamak suretiyle gelisme oranlarini artirmak amaciyla Saglik Bakanligi, Gida Tarim ve Hayvancilik Bakanligi, Milli Egitim Bakanligi ve Ulusal Sut Konseyi ile isbirligi icinde 02 Mayis - 08 Haziran 2012 tarihleri arasinda haftada bes gun 200 ml UHT teknolojisi ile hazirlanmis uzun omurlu tam yagli sade sut dagitilmistir. Turkiye’de 6-10 yas grubunda cocuklarin sadece %30’u duzenli olarak sut ictigini ifade etmislerdir. Sut bebeklikten yasliliga kadar buyume, gelisme ve sagligin korunmasi devamliligi icin gerekli temel besinlerden biridir. Ancak cesitli yakinmalar olabilmektedir. Sut alerjisi immun sistemle ilgili olup okul cagi cocuklarinda cok nadir gorulen bir durumdur. Sut ve sut urunlerinin tuketiminden sonra solunum sikintisi, cilt dokuntusu gibi genel alerjik belirtilere yol acabilmektedir. Laktoz intoleransi sindirim sistemi bulgulari ile seyretmekte olup sut tuketimi sonrasinda bulanti, kusma, karin agrisi ve ishale neden olabilmektedir. Eriskin laktoz intoleransinin sikligi ulkeler arasinda farklilik gostermektedir. Kuzey Avrupa ulkelerinde %5 gibi cok dusuk bir degerdeyken orta Avrupa ulkelerinde %30, Asya ve Afrika’da %90’lara kadar cikmaktadir. Cocuklarda intolerans calismalari oldukca sinirlidir. Iki yasindan itibaren laktaz enzimi genetik olarak dusmeye programli olup Finlandiya’da yapilan 6 yas uzeri calismada ise gen eksikligi olan cocuklarin ileri yas gruplarina dogru daha az sut ictikleri belirlenmistir. Programin yakin erimli amaci saglik sorunlari yonunden degerlendirilmesi; uzak erimli amaci devam edecek uygulamalar icin kanita dayali politika gelistirilmesine destek olunmasidir. Gerec ve Yontem: Kesitsel tipte tanimlayici calismadir. Evren tum devlet anaokullari, 1-5. siniflardir (7.185.021). Iki ayri form hazirlanmistir: Form 1 “Sut Allerjisi ve Laktoz Intoleransi Tespiti ve Aile Izin Formu” onceden sut alerjisi teshisi almis ve/veya herhangi bir nedenle sut icmesi ailesince uygun gorulmeyen cocuklarin program disi tutulmalari amaclanarak okul yonetimleri tarafindan tum ailelere dagitilmistir. Form 2: “Sut Icilmesi Sonrasi Olusan Şikayet Formu” olup bu form ile sut icimini takiben olusabilecek sut alerjisi ve laktoz intoleransi ile ilgili bulanti, kusma, ishal vb. sikayetlerin kaydedilmesi amaclanmistir. Veriler sinif ogretmenleri tarafindan sikayet gorulmesi halinde MEB e.okul veri tabanina girilmis ve SPSS paket programinda analiz edilmistir. Bulgular: 378152 adet Form 1 analiz edilmistir. %49.7’si erkek, %50.5’u kadindir. Sut icmesine izin verilmeyenler %19 ile en yuksek Akdeniz bolgesinde; %16 Guneydogu Anadolu ve %13 Istanbul’da gorulmustur. Izin vermeyen aileler cocuklarinin % 25.5’i sutu rahat icemedigini; %22’si sut icimi sonrasi rahatsizlandigini, %11’i allerjisi oldugunu belirtmistir. Doldurulan toplam Form 2 sayisi 8940'tir (%40 erkek, %60 kadin). Şikayetler ana sinifindan ust siniflara dogru artmistir. Gorulen sikayetler %29.5 kusma, %89 karin agrisi; %8.7 ishal, %24.5 karin sisligi ve gaz; %3.1 dokuntu, %1.8 agizda sislik’dir. So nuc ve Oneriler: Cocukluk ve eriskinlikte baslayan laktoz intoleransi durumlari otozomal resesif gecis gosteren genetik birer hadisedir ancak toplumlarda cok yaygindir. Laboratuvar testleri ve klinik bulgularla tani konulabilmektedir. Analiz sonuclarinda sut icmesine izin vermeyen ailelerin onceden var oldugunu belirttikleri ve sut icimi sonrasi bildirilen klinik bulgularin laktoz intoleransi ile uyumlu oldugu dusunulmektedir. Bakanligimizca hastane basvurularinin yogun oldugu, sut dagitimi durdurulan yerlerde bu calismadan bagimsiz yapilan epidemiyolojik calismada da incelenen sikayetlerin yasla arttigi, sut tuketimi ve laktoz intoleransiyla iliskili oldugu belirtilmistir. Bakanligimiz kayitlarinda yer alan hastane basvurusu olmus tum vakalar hafif seyirli olup ileri tedavi gerektiren bir durumla karsilasilmamistir. Sut dagitiminin ilk haftasinda Kirikkle Universitesi tarafindan hastanelere basvuran 56 vakada yapilan calismada %13.5 laktoz intoleransi saptanmistir. Sut icen ve icmeyen cocuk sayisinin ogretmenler tarafindan belirlenememis olmasi sinirliliklardan olup devam eden uygulamalarda belirlenmelidir. Soz konusu program devam ettirilmelidir. Anahtar Kelimeler : Okul sagligi, beslenme, okul sutu