گزارشی از نسخهای در رد نظریات مادیگرایانه داروین متعلق به دورۀ قاجاریه (1330ق)

نخستین رساله‌ای که در نقد نظریۀ‌ داروین، به فارسی نوشته و در سال 1298ق منتشر شد، نیچریه سید جمال‌الدین اسدآبادی است. رساله‌ای دیگر نیز در سال 1299ق با عنوان آیات بینات به قلم آیت‌الله محمدحسین شهرستانی به فارسی نوشته شده است. سپس کتاب مفصل آیت‌الله محمدرضا نجفی اصفهانی، که در سال 1331ق و با عنوان نقد فلسفه دارون منتشر شده است، ظاهرا سومین اثر مطالعه شده در بررسی نظریۀ داروین است. مرآت العقل اثری در علم به فارسی است که در سال 1330ق به قلم آیت‌الله محمد علی سنقری حائری (1293-1378ق) از علمای برجستۀ کربلا نوشته شده است. وی در جلد اول که شامل یک دیباچه و سه مقاله است، به اشکالات و تناقضات «مادیین» (ماده‌گرایان) می‌پردازد و با روش فلسفی-کلامی آنها را نقد می‌کند و سپس در مقالۀ سوم زیر عنوان «ابطال نوامیس اربع» به چهار محور اصلی نظریۀ داروین اشاره می‌کند و به زعم خود فساد هر یک را برمی‌شمارد. ادعا این است که با وجود این کتاب که به فارسی و در 1330ق نوشته شده است، می‌توان فصل نوینی را در مطالعات تاریخ علم دوران قاجار گشود.