Bir Tıp Fakültesinde Dönem 6 Öğrencilerinin Kan ve Kan Ürünleriyle Temas ve İğne Batması ile Karşılaşma Durumları

Giris ve Amac: Saglik calisanlari delici kesici alet yaralanmalari ya da kan sicramasi nedeniyle kan yoluyla bulasan hastalik riski ile karsi karsiyadir. Ulkemizdeki saglik calisanlari arasinda perkutan yaralanmalarin orani %50-70 gibi oldukca yuksek oranlarda olup bu tur yaralanmalar uygun yontemlerin kullanilmasiyla onemli oranda onlenebilmektedir. Perkutan temas soz konusu oldugunda en sik temas turunun ise igne batmasi oldugu da bilinmektedir. Tip egitiminin son yilinda bulunan ve igne batmasina yol acacak girisimleri yogun olarak uygulamaya baslayan donem 6 ogrencilerinde mevcut durumun saptanmasi, sorunun meslek yasaminin hemen basinda ele alinmasini ve cozum onerilerinin uygulamaya gecirilmesinde yararli olabilir. Bu calismada Akdeniz Universitesi Tip Fakultesi Donem 6 ogrencilerinde kan ve kan urunleri ile temas sikligi yaninda igne batmasi sikligi ve igne batmasi risk faktorlerinin degerlendirilmesi amaclanmistir. Yontem: Arastirma kesitsel tiptedir ve Haziran 2013’de yapilmistir. Tip Fakultesi Donem 6 ogrencilerinin tamamina (165 kisi) ulasilmistir. Farabi programi ile baska universitede bulunan 6 ogrenci arastirma evrenine dahil edilmemistir. Kisilere toplam 24 soruluk bir anket, katilimcilarin anketi kendi kendilerinin yanitlamasi yontemi ile uygulanmistir. Katilimcilar ogrenim yilinin sonunda olduklarindan tam bir yil boyunca hastane icinde calismislardir. Ogrencilerin son bir yil icinde igne batmasi yasayip yasamadigi, arastirmanin bagimli degiskeni; cinsiyet, barinilan yer, koruyucu onlem kullanma durumu ve okul basarisi ise arastirmanin bagimsiz degiskenleri olarak degerlendirilmistir. Katilimcilarin basari durumu degerlendirilirken kendilerini sinif ortalamasinin uzerinde olarak degerlendirenler basarili olarak alinmistir. Igne batmasi, koruyucu onlem kullanma gibi degiskenler gozlem altinda incelenmemis olup kisilerin kendi ifadeleri ile degerlendirilmistir. Saglam Deri Temasi (SDT), Mukokutanoz Temas (MKT), Perkutan Temas (PKT) ve igne batmasi icin son bir yil goz onune alinmistir. Tum veriler SSPS kullanilarak degerlendirilmistir. Gruplar arasi sikliklarin karsilastirilmasinda Ki-Kare Testi kullanilmistir. Bulgular: Ogrencilerin son bir yil icinde kan temasi olabilecek islemleri yapma sikliklari; kan alma icin %95,2, damar yolu acma %78,2, IV enjeksiyon yapma %76,9, IM enjeksiyon yapma %88,5, sutur atma %94,5 ve diger invaziv islemleri yapma %36,4 olarak belirtilmistir. Son bir yildaki saglam deri temas sikligi %70,9, mukoza temasi %26,7 ve perkutan temas %63,0 olarak bildirilmistir. Kullanilmis enjektor ucu ile yaralanma olan kisi sayisi 89 (%53,9)’dur. Enjektor ucu ile yaralanmalarda 37 kisi enjektor kapagini kapatirken, 25 kisi kani tupe bosaltirken, 28 kisi parenteral uygulama sirasinda, 27 kisi ise igne ucunu atarken yaralanma yasadigini belirtmistir. Igne batmasi ile karsilasma cinsiyet, barindigi yer, koruyucu onlem kullanma durumu ile iliskili bulunmamis olup (p>0,05), ogrenci basari durumu arttikca ise yaralanmanin azaldigi (p<0,05) anlasilmaktadir. Igne batmasinin nedeni olarak en cok ifade edilen nedenler kendi yorgunlugu (%29,1) ve kendi dikkatsizligi (%27,3) olarak belirtilmistir. Sonuc: Tip Fakultesi ogrencilerinin kan temasindan korunmak icin aldiklari onlemler istenen duzeyde degildir. Onemli bir kesiminde saglam deri temasi ve perkutan temasin olmasi bu yetersizligin temasla sonuclandigini da kanitlamaktadir. Bulgular degerlendirildiginde, okul basarisi yuksek olanlarin daha az igne batmasi yasamasi orgun egitim icinde konunun ele alindigi ve yararli oldugu yonunde ipuclari vermektedir. Ancak bu genel anlamda yeterli degildir ve Donem 6 ogrencilerinin hastanede calismaya baslamadan once etkin bir egitim programindan gecirilmesi yararli olabilir. Yorgunlugun ve dikkatsizligin azaltilmasi icin ise Donem 6 ogrencilerinin nobet sikliginin gozden gecirilmesi, dinlenme olanaklarinin artirilmasi uygun olabilir. Anahtar Kelimeler: Kan temasi, tip ogrencileri, saglik calisanlari, igne batmasi