AİLELER, ÖĞRETMENLER VE AİLE HEKİMLERİNİN GÖZÜ İLE ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİ

Giris ve amac: Ulkemizde obezite, yetiskinlerde oldugu gibi, cocuklar ve adolesanlar icin de giderek cok onemli bir saglik tehdidi haline gelmektedir. Cocukluk cagi obezitesinin ortaya cikmasina neden olan cevresel (toplumsal) ve davranissal (bireysel) boyutun daha iyi anlasilmasina gereksinim vardir. Ulkemizde cocukluk cagi obezitesi ile ilgili mevcut literatur hemen tamamen sorunun sikliginin saptanmasi ile sinirlidir; sorunun ortaya cikmasina neden olan birey, aile, cevre iliskisini anlamaya calisan arastirmalar yapilmamistir.Bu calismada, uygun mudahale stratejileri gelistirmek amaci ile, cocukluk cagi obezitesinin onlenmesi ve yonetilmesinde onemli rolu bulunan uc grubun (aileler, ogretmenler ve aile hekimleri) bu sorunun nedenleri, kendilerine dusen roller ve cozum onerileri konusundaki gorusleri degerlendirilmistir.Gerec ve Yontem: Niteliksel ve niceliksel arastirma yontemlerinin birlikte kullanildigi tanimlayici bir calismadir. Mayis- Haziran 2013’te Istanbul Halk Sagligi Mudurlugu, Zeytinburnu ilcesindeki ilkogretim okullarinda obezite taramasi yapmis; kilolu ve sisman cocuklar belirlenmistir. Arastirmanin niteliksel kisminda, ilcedeki okullarda gorev yapan 20 ogretmenle ve kilolu ya da obez oldugu saptanan cocuklarin aileleri ile derinlemesine gorusmeler yapilmistir. Gorusme yapilan ogretmenlerin 15’i devlet, 5’i ozel okulda calismaktadir. Toplam 21 ebeveyn gorusmesinin 10’u baba, 11’i anne ile yapilmistir.Arastirmanin niceliksel kisminda, ilcede gorev yapan 77 aile hekimine, cocukluk cagi obezitesinin tani ve tedavisinde birinci basamagin rolunun degerlendirildigi bir anket formu uygulanmis; 71 hekim yanitlamistir. Derinlemesine gorusmeler okulda yapilmis, her bir gorusme ortalama 30 dakika surmustur. Ogretmenlerle yapilan gorusmede cocukluk cagi obezitesinin nedenleri toplumsal duzeyde ele alinmis; velilerle yapilan gorusmede ise, obezite, sorunu yasayan cocuk ozelinde bireysel olarak incelenmistir. Niteliksel arastirmanin verileri Atlas-ti programinda analiz edilmistir. Hekim anketinin verileri SPSS programinda, tanimlayici istatistikler kullanilarak analiz edilmistir. Arastirma icin Marmara Universitesi Tip Fakultesi Etik Kurulundan onay alinmistir.Bulgular: Ogretmenlerin cocukluk cagi obezitesinin nedeni olarak en sik dile getirdikleri temalar: abur-cubura/hazir yiyeceklere ulasimin kolaylasmasi, annelerin ilgisizligi, sokaklarin guvensizligi ve hareketsizlik, bilgisayar ve internet kullanimi, sehirlesme, refah duzeyindeki degisim, yemek yeme kulturunun degismesi ve ailelerin beslenme konusundaki bilgi eksiklikleridir.Veli gorusmelerine gore, anne-babalar cocuklarinin sorununu “medikalize” etmekten kacinmaktadir; cok az aile cocugu icin tibbi yardim arama girisiminde bulunmustur. “Kilo” cocukluk donemi icin dogal gorulmekte, buyumeye katkisi olacagina inanilmaktadir. “Diyet” in cocuk icin zararli oldugu gorusu yaygindir. Aileler, obezitenin nedenlerini siralamakta, ancak cocuklarinin durumu icin farkli aciklamalar yapmaktadir. Cocugun beslenmesi ve kisitlamalar konusunda anne, baba ve aile buyukleri arasinda catisma yasanmaktadir. Veliler, cocukluk cagi obezitesi icin, gerekirse basvurulmasi gereken kisinin “diyetisyen” oldugunu dusunmektedir.  Hekimlerin % 84.1’i birinci basamagin aile ve cocugun obeziteyle ilgili farkindaligini artirmak, tedaviye tesvik etmek, ilgili birime sevk etmek ve izlemek acisindan rolu oldugunu belirtmistir. Ancak, hekimlerin sadece % 32.4’u kilolu/ obez cocuklarin tedavisi konusunda kendilerini yeterli gormektedir.Sonuc ve oneriler: Cocukluk cagi obezitesinin nedenlerinin toplumsal ve bireysel duzeyde incelendigi bu calismanin sonuclari, bu iki duzeyin iliskilendirilmesi ile ilgili sorunlara isaret etmektedir. Obezitenin nedenleri olarak dile getirilen “dogru” bilgilerin gercek yasamla iliskilendirilmesi, gundelik yasama aktarilmasi ve etkili bicimde kullanilmasi icin uygun yontemler bulunmasi gereklidir. Bu sonuc, konuyu cesitli duzeylerde ve derinlemesine inceleyen yeni calismalara ihtiyac oldugunu gostermektedir.  Anahtar sozcukler: cocukluk obezitesi, yemek kulturu, birinci basamak, sehirlesme