برآورد و مقایسه میزان فرسایش خاک در نظامهای کشاورزی حفاظتی و مرسوم (مطالعه موردی: مزارع سویای شهرستان گرگان)

استان گلستان از لحاظ سطح زیر کشت و میزان تولید سویا در رتبه اول کشور قرار دارد. بیش‌ین سطح زیرکشت سویا در این استان به شهرستان گرگان اختصاص دارد. اخیرا در این شهرستان نظام کشاورزی حفاظتی در حال گسترش می‌باشد. با توجه به اهمیت فرسایش در هدر رفت خاک و تأثیر آن در حاصل­خیزی، برآورد میزان فرسایش در اراضی کشاورزی دارای اهمیت است. هدف از این مطالعه برآورد و مقایسه میزان فرسایش خاک تحت دو نظام کشت مرسوم و حفاظتی سویا و تهیه نقشه فرسایش در اراضی کشاورزی شهرستان گرگان می­باشد. مطالعه حاضر در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 96-1395 انجام شد. بدین منظور 38 مزرعه با نظام کشت مرسوم و 10 مزرعه نظام کشت حفاظتی با استفاده از معادله جهانی هدررفت خاک ارزیابی شدند. مزارع در چهار جهت اصلی شهرستان و بر اساس پنج مرکز خدمات کشاورزی انتخاب شدند. برای تهیه نقشه متغیر­های دخیل در معادله جهانی هدررفت خاک از روش­های زمین آماری در محیط ArcMap نسخه 3/10 استفاده شد. با توجه به نتایج، میزان فرسایش در اراضی تحت نظام حفاظتی با میانگین 024/55 کیلوگرم بر هکتار در سال و تحت نظام مرسوم با میانگین 31/131 کیلوگرم بر هکتار در سال زراعی برآورد شد. نتایج نشان داد تفاوت معنی‌داری در سطح 99 درصد بین این دو نظام کشت بر اساس آزمون تی وجود دارد. هم‌چنین با بررسی نقشه میزان فرسایش خاک، مشخص شد که مزارع واقع در نیمه شرقی شهرستان، دارای بیش‌ترین میزان فرسایش می‌باشند. دلیل این امر بالا بودن میزان فرسایندگی باران، فرسایش‌پذیری خاک و نیز کمبود پوشش سطح خاک به واسطه حذف بقایای گیاهی می‌باشد. بطورکلی با اجرای کشاورزی حفاظتی در اثر حفظ بقایا در سطح خاک و کاهش خاک­ورزی، فرسایش خاک کاهش یافته و با حفاظت از خاک به‌عنوان یک خدمت بوم­سازگانی، می‌توان اثرات ناشی از فرسایش را به‌طور معنی‌دار در مزارع کاهش داد.