Doğu Anadolu Bölgesi’nde Arkeolojik Açıdan Az Bilinen Bir Yöre: Tunceli

avcilik-toplayiciliktan yerlesik yasama gecisle baslayan kulturel surecin bu zorlu cografyada Neolitik Doneme veya hemen sonrasinda Kalkolitik Doneme kadar uzandigi belirlenmistir. Ulkemizin en cok merak edilen ancak en az arastirilan bu gizemli yoresinde, hoyuklerin arastirilmasi ve kazilarinin yapilmasi gerekmektedir. Cografi konumu nedeniyle goc yollari uzerinde yer alan Tunceli'nin arkeolojik calismalarinin artmasi ile kulturel gelenegin Dogu Anadolu’da nasil gelistigi konusunda yeni bilgiler elde edilecektir. Kulturel gelenegimizin gizemini icinde saklayan Tunceli yoresindeki arkeolojik yerlesimler hala insanlik tarihini degistirecek bir cok gizemi icerisinde barindirmaktadir. Bu yerlesimlerin canak comlegi, mimarisi, ocaklari, metal eserleri ve adini sayamadigimiz bir cok eseri aslinda dili olmayan tarihi sahitlerimizdir. Bu buluntular isiginda kulturumuzun yayilimi, bolgeler arasi iliskileri ve gelisimi konusunda degerlendirmeler yapabilecegiz. Biz bu calisma da gecmis yillarda yapilan arkeolojik calismalarda elde edilen sonuclari ve son zamanlarda yorede yurutulen arkeolojik arastirmalarla elde edilen sonuclari bir arada degerledirmeye calisacagiz. Boylece uzun zamandir sessizlige burunen yorenin arkeolojisi derleme halinde tekrar kaleme alinmis olacak ve ileriye yonelik calisma stratejileri sunmasi acisindan onemli bir calisma olacaktir. Calismamizda dogru sonuclara ulasmak icin iki temel kurala dikkat edilmistir. Bunlardan ilki literatur calismalari ikincisi ise 2017 yili itibariyle resmi kayitlardaki son verilerdir. Yapilan literatur calismalari aslinda Tunceli ili icin ne kadar az calisma yapildigini gozler onune sermistir. Yorenin guney sinirinda, sinirli bir alanda baraj calismalari nedeniyle yapilan kucuk capli sondaj calismalari disinda ic kesimlerde herhangi bir kazi calismasinin yapilmamis olmasi bu durumun sonucudur. Bu calismalardaki raporlar Tunceli yoresinin kulturel degerlerinin tamamini temsil etmemektedir. Cunku Tunceli’nin ic cografyasi, Paleolitik donemleri aydinlatacak cok sayida magaraya ve Historik, Prehistorik Caglari aydinlatacak cok sayida hoyuge ev sahipligi yapmaktadir. Şuan icin yuzey arastirmalarindan elde edilen veriler elbette bu yorenin prehistorik caglara kadar uzandigini gostermektedir. Yapilacak kazilarla birlikte bu caglar icerisinde kendine ozgu kulturel dokulari olan insanlarin yasamlarindan izlere ulasilacaktir. Belki farkli mimari yapilar, ocaklar, seramikler, sus esyalar yapan, farkli dili, dini olan uygarliklarin kalintilarina ulasilacak. Anadolu Arkeolojisi’nde eksik kalan cografi halkanin tamamlanmasi ile bir cok eksik bilgi arkeoloji literaturune eklenecektir. Şuan icin bilinen arkeoloji ve tarih akisinin yonunu degistirecek bilgilere de ulasilabilir. Son zamanlarda bilim dunyasinda bu yorenin arastirilmasi icin artan bir istek bulunmaktadir. Bu istek resmi kurumlarda calisan arkeologlarda da bulunmaktadir. Calismamizin dogru sonuca ulasmasinda uygulanan ikinci yontem bu arkeologlarin emeklerinden elde edilen bilimsel, sayisal ve gorsel kaynaklara dayanmaktadir. Makalenin yazarlarinin il genelinde gerceklestirdikleri kulturel varliklarin sayisallastirma calismalarindan elde edilen veriler degerlendirilerek kaleme alinmistir. Arazi calismalarinda ziyaret edilen merkezlerin cografi koordinatlari alinarak haritaya islenmistir. Bu merkezlerin yuzeyinden elde edilen arkeolojik malzemeler literatur kaynaklari taranmak suretiyle degerlendirmeye alinmistir. Zorlu ve zahmetli gecen gunlerden sonra elde edilen verilerin istatistiksel dokumu yapilmis ve bu makalenin yazilari ortaya cikmistir.