Mümin bin Mukbil’e Göre Baş Ağrıları

Sinoplu bir kehhal (goz hekimi) olan Mumin bin Mukbil’in 15. yuzyilda (1495) yazdigi “Goz Nurunun Anahtari ve Sevinc Hazineleri (Miftah in-nur ve Hazain is-surur)” adli kitabinda Bas Agrilarinin sebeplerini, belirtilerini ve ilaclarini anlattigi bolumun gozden gecirilmesi amaclandi. Mumin bin mukbil’e gore bas agrilari 21 nedenden olusmaktadir: Sicaktan olan; safravi sicak; sicak kandan olan; soguktan olan; soguk balgami; sevdadan olan; kotu yellerden olusan; kuruluktan meydana gelen; mide agzinin zayifligindan meydana gelen; beyin hissinin kuvvetinden meydana gelen; uykudan sonra ortaya cikan; cimadan sonra ortaya cikan; disaridan alinan koku ve buharlarin dimaga ulasmasi sonucu olusan; disaridaki yellerden meydana gelen; zahmet ve yaradan meydana gelen; kafatasinin icinde ortay cikan kurtcuk neticesi olusan; sarhosluktan olusan; sanci ile birlikte olusan; muzmin ve surekli; sitmadan olan ve yarim bas agrisi. Yukaridaki siniflandirmadan da anlasilacagi uzere Mumin bin Mukbil, bas agrilari uzerinde derin bir bilgi birikimine ve gelismis bir gozlem yetenegine sahiptir. Her bir sinif bas agrisinda nedenler, belirtiler, tedavide kullanilacak yontemler ile ilaclar ve ilac hazirlanmasiyla ilgili detay bilgilere yer veren genis bir bolum yazmistir. Yazmis oldugu bolumu iceren kitabi, yalnizca 500 yil onceki bilgi birikimini ve bilimsel bilgi duzeyini gostermesi acisindan degil, ayrica o zaman diliminde kullanilan dilin ozelliklerini de yansitmasi acisindan onemlidir. Anahtar Kelimeler: Mumin bin Mukbil; Bas agrisi; Osmanli Tibbi; Tip tarihi.