اخلاق از منظر علامه طباطبائی و توماس آکویناس

اخلاق از دیرباز یکی از دغدغه‏های اصلی بشر بوده است. در پژوهش حاضر اخلاق از منظر علامه طباطبائی و توماس اکویناس بررسی شده است. با بررسی تطبیقی آراء علامه طباطبائی فیلسوف و الهی‌دان و توماس آکویناس فیلسوف و الهی‌دان مسیحی، شاهد مشابهت‌ها و مفارقت‌های بسیاری خواهیم بود. در نگاه توماس آکویناس گرچه الهیات جایگاه ویژه‌ای دارد، اما از رویکرد عقلی نیز بهره می‌برد. علامه طباطبائی اخلاق را از جنس حکمت عملی می‌داند. ایشان در قالب پنج صورت به بررسی اخلاق پرداخته و تبیین می‌کند. اولین نوع را اخلاق فضیلت گرایانه می‌نامد که مختص انسان و موجودات صاحب نفس است. این اخلاق به دنبال مشخص نمودن ویژگی‌های انسان خوب است. نوع دوم اخلاق پیامدگرایانه نامیده می‌شود که ساخت انسان و قراردادی است. در نوع سوم از اخلاق وظیفه‌گرایانه یاد می‌کنند. این اخلاق به عنوان بخشی از برنامه زندگی بوده و وظیفه‌ای است که فرد نسب به خود، خداوند و دیگران بر عهده دارد. چهارمین مدل اخلاق دینی است که مربوط به ادیان گذشته است. پنجمین نوع اخلاق قرآنی است. در این اخلاق هدف از این اخلاق نه رسیدن به سعادت و خوشبختی اخروی بلکه ذات الهی است. در رویکرد آکویناس اخلاق شرط لازم رسیدن به بالاترین درجه سعادت؛ یعنی مشاهده رودرروی خداوند است، اما شرط کافی فراتر از اخلاق بوده و نیازمند فیض الهی است. این فیض الهی نصیب همه افراد نمی‌شود و در جهان آخرت قابل دسترسی است. مدل پنجم اخلاقی که علامه طباطبائی مطرح می‌کند، نزدیکی‌ها و تفاوت‌هایی با مشاهده رودرروی ذات الهی از منظر توماس آکویناس دارد.