ارزیابی مقاومت و حساسیت ارقام مختلف خیار (Cucumis sativus) نسبت به مگس جالیز Dacus ciliatus (Diptera: Tephritidae)

مگس جالیز، Dacus ciliatus Loew (Diptera: Tephritidae) از مهم‌ترین آفات محصولات جالیزی در ایران و جهان است که لارو آن با تغذیه از میوه باعث کاهش عملکرد و بازار‌پسندی محصول می‌شود. در این آزمایش خصوصیات فیزیکی و بیوشیمیایی مرتبط با مقاومت در شش رقم مختلف خیار شامل هایک، سورینا، ماکسیموس، کیش، چنبر و یک رقم محلی کرمانشاه اندازه‌گیری و تأثیر هر یک از این صفات در میزان آلودگی و تراکم لارو در میوه تعیین شد. ارقام بررسی شده در این پژوهش، به ترتیب از حساسیت کم به زیاد در چهار گروه قرار گرفتند. رقم هایک حساسیت کم (درصد آلودگی و تراکم لارو کمتر)، ارقام سورینا، کیش و ماکسیموس نسبتا حساس، چنبر حساس و خیار محلی کرمانشاه بسیار حساس به مگس جالیز بودند. محتویات فنل (001/0 > ; Pvalue77/0 - = r)، تانن (001/0 > ; Pvalue89/0 - = r)، آلکالوئیدهای کل (001/0 > ; Pvalue93/0 - = r) و فلاونوئید (001/0 > ; Pvalue87/0 - = r) از لحاظ آماری با درصد آلودگی میوه همبستگی منفی معنی‌داری داشت. درصد آلودگی میوه با طول (01/0 > ; Pvalue55/0 = r)، قطر (001/0 > ; Pvalue48/0 = r)، تراکم تریکوم پوست (001/0 > ; Pvalue81/0 = r) و ضخامت پوست میوه (001/0 > ; Pvalue87/0 = r)، همبستگی مثبت معنی‌داری داشت. بررسی ارتباط بین هر یک از ترکیبات بیوشیمیایی میوه با میزان آلودگی و تراکم لارو نشان داد که 50/86 درصد تغییرات میزان آلودگی و 70/63 درصد تغییرات تراکم لارو در ارقام آزمایش شده مربوط به ترکیب آلکالوئید است بنابراین آلکالوئید یکی از منابع مهم بروز مقاومت نسبت به مگس جالیز است. از میان خصوصیات فیزیکی اندازه‌گیری شده تراکم تریکوم پوست میوه بیشترین تأثیر را روی تغییرات میزان آلودگی (30/75) و تراکم لارو (40/61) نشان داد. کشاورزان می‌توانند با استفاده از رقم هایک که نسبت به سایر ارقام کمتر مورد پذیرش مگس جالیز است محصولی با باقیمانده کمتر سموم را تولید کنند.