تحلیل تفاوت بلاغی زبان عبارت و اشارت در نثر عرفانی خواجه عبدالله انصاری

خواجه عبدالله انصاری خالق آثار برجسته­ای است که سبک جدیدی از نثر را رقم زده است، اما آثار خواجه همگی بر یک شیوه نیست و تفاوت زبان عبارت و اشارت را می­توان در دو دسته از آثار وی مشاهده کرد. برخی از آثار خواجه مانند «صدمیدان» با هدف تعلیم مبانی عرفانی نوشته شده و برخی دیگر از جمله «الهی‌نامه» از نوع ادب غنایی است. مقالۀ حاضر کوشیده است با مقایسۀ ویژگی­های بدیعی و بیانی دو اثر برجسته از این نویسندۀ صاحب سبک، الهی­نامه و صدمیدان، به روش کتابخانه­ای با هدف نشان دادن تفاوت ویژگی­های بلاغی در زبان عبارت و اشارت خواجه، به مقایسۀ تطبیقی سبک بلاغی این دو دسته از آثار وی بپردازد. نتایج این پژوهش نشان­دهنده کاربرد بیشتر اغلب آرایه­های لفظی و معنوی در الهی‌نامه است مگر آرایۀ تضمین که خواجه برای اثبات سخنان خود در صدمیدان از آن بیشتر بهره برده است. همچنین تحلیل بسامدی آرایه­های این دو اثر ثابت می­کند که این عارف سخن­شناس بر لفظ و معنا بسیار تسلط داشته و با رعایت تناسب و ارتباط بین آن­ها به دو شیوه­ (زبان عبارت و اشارت) در زبان عرفانی رسیده است.