گونه شناسی سریه های دوره پیامبر (ص) تا سال پنجم هجری

سریه به نبردهایی در تاریخ صدر اسلام اطلاق می‌شود که در آن‌ها پیامبر (ص) به عنوان فرمانده حضور نداشته است و از سوی ایشان صحابه برجسته فرماندهی نبردها را برعهده داشتند. با حضور پیامبر (ص) در مدینه، مخالفان و دشمنان ایشان به جنگ‌های مستقیم رو آوردند. از این جهت پنج سال ابتدایی حضور پیامبر (ص) در مدینه شاهد سریه‌های متعدد هستیم که این سریه‌ها با اهداف و رویکردهای مختلفی به وقوع پیوستند. در این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال هستیم که سریه‌های سال‌های اول تا پنجم هجری عصر نبوی دارای چه ماهیتی بوده‌اند؟ تأمل در منابع این دوره نشان می‌دهد که سریه‌های عصر پیامبر (ص) در مقطع مورد نظر با رویکردهای مختلفی انجام گرفته است. برخی از این نبردها با رویکرد دفاعی یا تهاجمی و برخی ماهیت تبلیغاتی و اطلاعاتی داشته است. این سرایا بیشتر با اهداف شناخت بیشتر محیط جغرافیایی و راه‌های ارتباطی اطراف مدینه، آشنایی با قبایل اطراف آن شهر و انعقاد پیمان دفاعی با برخی از آن‌ها جهت حفظ امنیت مدینه، زیر نظر گرفتن تحرکات دشمنان و گزارش به موقع آن‌ها به پیامبر (ص) جهت مقابله با آنان، ناامن ساختن راه‌های تجاری قریش و وارد کردن خسارات به اقتصاد قریش، انجام مانورهای نظامی و رزمی به انگیزه هشدار به قریش و اعلام حضور نظامی قدرتمندانه و از میان برداشتن مخالفان و پاکسازی قلمرو حجاز از بت‌پرستان بود. دسته بندی و گونه شناسی سریه‌ها با توجه به ویژگی و ماهیت آن‌ها موضوع پژوهش حاضر است . واژه‌های کلیدی: اسلام، پیامبر (ص)، سریه، دوره هجرت، مدینه.