STUDY OF ADAPTABILITY AND STABILITY OF GRAIN YIELD OF BREAD WHEAT GENOTYPES IN COLD AND MODERATE-COLDDRYLAND AREAS

به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد ارقام و لاین‌های گندم نان در مناطق سردسیر و معتدل دیم کشور، تعداد 16 رقم و لاین در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در هشت ایستگاه تحقیقاتی سردسیر دیم(مراغه، زنجان، ارومیه، کردستان، ایلام، سرارود، اردبیل و شیروان) در سال‌های 1377تا1380 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه در سال‌‌ها و مکان‌های مختلف اختلاف معنی‌داری دارند. براساس نتایج آزمون یکنواختی واریانس اشتباهات آزمایشی، تجزیه واریانس مرکب ژنوتیپ‌ها در سال‌ها و مکان‌‌های مختلف انجام و نتایج به دست آمده نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ×سال×مکان در سطح یک درصد معنی‌دار است. بین ژنوتیپ‌ها از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی‌دار وجود داشت و لاین‌های شماره 4(آذر2)،و‌شماره10،(sbn/1-64-199)، به ترتیب با 1635 و 1597 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید نمودند. میانگین عملکرد دانه رقم شاهد(سرداری)1485 کیلوگرم در هکتار بود. در این بررسی با توجه به معنی‌دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ در محیط از تجزیه پایداری برای تشخیص لاین‌های پایدار استفاده گردید. براساس نتایج تجزیه پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌‌ها بر پایه روش‌های ضریب تغییرات محیطی (%.c.v)، واریانس درون مکانی(پارامتر تیپ چهار) و روش غیر پارامتری رتبه (Rank)،‌لاین‌های شماره 4 (رقم آذر 2)، 16 (شاهد سرداری)، و 10 جزء لاین‌های پایدار تشخیص داده شدند. لاین شماره 10 (199-64-sbn/1) به علت دارا بودن عملکرد دانه بالا، پایداری محصول و همچنین داشتن مقاومت به بیماری زنگ زرد به عنوان ژنوتیپ جدید برای نامگذاری و معرفی جهت کاشت در مناطق سردسیر و معتدل دیم کشور انتخاب گردید.