BİR İLÇEDE YAŞAYAN 30-65 YAŞ KADINLARIN ULUSAL SERVİKS KANSERİ TARAMA PROGRAMINA UYUMLARI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER

Giris ve Amac: Ulkemizde 30-65 yas grubundaki her kadina 5 yilda bir HPV veya Pap-smear testi yapilmasi gerekmektedir. Calismada kadinlarin serviks kanseri tarama standartlarina uyumlarinin ve iliskili etmenlerin belirlenmesi amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Ekim 2018’de gerceklestirilen kesitsel tipteki arastirmanin evreni Antalya Ili Konyaalti ilcesinde yasayan 30-65 yas grubundaki 44.504 kadindir. Ornek buyuklugu prevalans %39, desen etkisi 2,  sapma %5, guven duzeyi %95 alinarak 726 olarak belirlenmistir. Kume ornekleme yontemi kullanilmistir. Bir kumede 10 kisi olmak uzere 73 kumede 730 kadinda arastirma gerceklestirilmistir. Bagimli degisken ulusal serviks kanseri tarama programina uyum olup son bes yilda tarama testi yaptiranlar uyumlu kabul edilmistir. Bagimsiz degiskenler sosyodemografik ozellikler, ureme sagligi ozellikleri, bilgi testi puanlari, risk faktorleri, saglik inanclaridir. Katilimcilarin bilgi duzeylerini olcmek amaciyla literaturden derlenen 20 soru sorulmustur.  Her dogru yanita 1 puan verilmistir. Serviks kanseri riski Siteman Kanser Merkezi’nin risk duzeyi belirleme programindaki degiskenlerle incelenmistir. Inanclari belirlemek icin Guvenc, Akyuz ve Acikel tarafindan gelistirilmis, gecerlilik ve guvenirliligi yapilmis bes alt boyut, 35 maddeden olusan Serviks Kanseri ve Pap-smear Testi Saglik Inanc Modeli Olcegi kullanilmistir. Etik kurul onayi ile kurum izinleri alinmistir.  Anket katilimcilarin onamlarinin alinmasinin ardindan yuz yuze gorusme ve kapali zarf yontemiyle uygulanmistir (yasam boyu cinsel es sayisi ve ilk iliski yasi kapali zarf yontemiyle toplanmistir). Veri SPSS 23.0 programinda degerlendirilmistir. Tanimlayici istatistikler, ki-kare testi, t testi ve Lojistik Regresyon Analizi uygulanmistir. Bulgular: Katilimcilarin yas ortalamasi 44,61±9,59 olup %61,8’i lise ve ustu egitimlidir. Katilimcilarin %84,8’inin en uzun yasadigi yer buyuksehir/il merkezi, %57,5’inin geliri giderine esit olup %42,3’u gelir getirici bir iste calismaktadir. Bilgi testinden alinan puan ortalamasi 13,4±4,1 (0-20)’dir. Katilimcilarin %30,7’sinin her gun en az bir sigara ictigi, %15,2’sinin yasam boyu cinsel es sayisinin 2 ve uzerinde oldugu, %7,3’unun ilk iliski yasinin 16 yasin altinda oldugu saptanmistir. Yasam boyu en cok kondom kullandigini belirten kadinlarin orani %29,0’dir. Saglik Inanc Olceginden yarar ve motivasyon alt boyutundan 32,2±4,5 (8-40), engel algisi alt boyutundan 31,4±8,6 (14-70), ciddiyet algisi alt boyutundan 22,0±5,7 (7-35), duyarlilik algisi alt boyutundan 7,2±2,3 (3-15), saglik motivasyonu alt boyutundan 9,9±2,5 (3-15) puan alinmistir. Hayat boyu en az bir kez serviks kanseri tarama testi yaptirma %73,2 iken ulusal tarama standartlarina uyum %65,3’tur. Lojistik regresyon analizi sonucunda 60-65 yasa gore 40-49 yasindakilerin 2,89 kat, 50-59 yasindakilerin 2,67 kat daha fazla tarama standardina uydugu bulunmustur. Duzenli jinekolojik muayeneye gitmeyenlere gore gidenlerin 3,90 kat fazla tarama programina uydugu saptanmistir. Bilgi testi puaninin bir birim artisi taramaya uyumu 1,11 kat arttirmistir. Engel algisi puani bir birim arttiginda taramaya uyum 0,89 kat azalmistir. Sonuc ve Oneriler: Duzenli jinekolojik muayeneye gitme aliskanligi olmamasi, 60-65 yas araliginda olma, bilgi duzeyinin dusuk, engel algisinin yuksek olmasi tarama testine katilimi olumsuz yonde etkilemektedir. Bu risk gruplari dikkate alinarak hizmetin sunulmasi, egitimler yapilmasi onerilir. Anahtar Sozcukler: Serviks Kanseri, Tarama Uyumu, Iliskili Faktorler Arastirma Akdeniz Universitesi Bilimsel Arastirma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafindan desteklenmistir (TTU-2018-3984). Yazarlar cikar iliskilerinin olmadigini beyan ederler.