Kivi Yetiştiriciliğinde Karşılaşılan Temel Sorunların Faktör ve Probit Analizleri ile Belirlenmesi: Rize İli Örneği

2017 yili itibariyle dunyada kivi uretiminde bulunan ulke sayisi 23 olup,  dunya uretiminin %50’sinden fazlasini Cin saglamaktadir. Diger onemli ulkeler Italya, Yeni Zelanda, Iran, Şili Yunanistan, Fransa, Turkiye ve ABD’dir. Bu 9 ulkenin dunya uretimindeki payi %98’dir. Turkiye'de kivi uretimi 2000’li yillara gelindiginde bircok bolgede denemeleri yapilarak 2017 yili itibari ile basta Karadeniz Bolgesi'nde olmak uzere, Marmara, Ege ve Akdeniz bolgesindeki toplam 23 ilde yetistirilmektedir. Turkiye’de uretilen kivinin %45’i Yalova’da, %14’u Rize, %11’i Ordu, %5’i Samsun, %4’u Trabzon ve %4’u Giresun ilerinden elde edilmektedir. Bu 6 ilin toplam kivi uretimindeki payi %83’tur. Gecen yaklasik 25 yilda bu ilerdeki uretim 7 tondan 40-45 bin tona yukselmistir. Ancak Dogu Karadeniz bolgesinde ozellikle Rize ve Ordu illerinde kivi uretiminde bazi sorunlar nedeni ile kivi veriminde son bes yilda onemli dususlere neden olmustur. Bu calismanin amaci Rize ilinde kivi uretiminde bulunan isletmelerin karsilasmis olduklari sorunlari tespit ederek, bu sorunlari faktor analizi ile indirgeyerek ana faktorler olusturmaktir.  Boylece her bir ana faktorun olumsuzluklarini ortadan kaldirmak icin neler yapilacagini tespit etmektir. Bu amaci gerceklestirmek icin 2017 yilinda oransal ornekleme yontemine gore Rize ilinde kivi uretiminin en fazla yapildigi 5 ilcede 100 bireyle karsilikli gorusmeler yapilmistir. Kivi uretiminde ureticilerin karsilasmis olduklari sorunlar 17 madde halinde verilmis olup, ureticilerin vermis olduklari cevaplara gore bu 17 faktoru %71 oraninda temsil eden 5 ana faktor de ozetlenmistir. Bu ana faktorler orgutlesememe, girdi, fiyat dusuklugu, bilgi ve sermaye yetersizligi ve sigorta yaptirmama sorunlaridir. Sonuc olarak Dogu Karadeniz bolgesinde kivi uretiminde yetistiriciler bazi sorunlarla karsi karsiyadir. Bu nedenle uretimin yapildigi pazar ilcesi disindaki diger ilceler de orgutlesme ve girdi problemlerini en aza indirmek icin isletmelerin bilgilendirilmesi gerekmektedir. Ayrica tum ilcelerde kivi uretimi yapan bireylerin urun kayiplarini en aza indirmek ve kalite, verim ve fiyati yuksek urun elde edebilmeleri icin universitelerce ve arastirma enstituleri tarafindan ureticilerin bilgi deneyimini artiracak seminerler verilmesi gerekmektedir.