TEK PARTİ DÖNEMİNDE CHP’NİN TAŞRA ÖRGÜTLERİNDE GÜÇ VE İKTİDAR MÜCADELESİ: MARAŞLI KADIZÂDE AİLESİ

Tek Parti Doneminde tek parti mantigina uygun olarak yurutulen merkez-cevre iliskilerinde tasradaki parti merkezleri, yerel guclerin merkeze ulasma konusundaki en onemli noktalarini teskil etmekteydi. Bu donemde kirsal yapiya uygun olarak tasranin siyaset yapicilari da bir nevi kitlelerin liderligini ustlenen esraf temsilcileri olmustu. Şehrin ve yorenin ileri gelenleri ustlendikleri hami rolu ile tasrada siyasetin tek temsilcisi durumuna gelmisti. Parti orgutlerini kendi sosyo-ekonomik guclerini butunleyen bir siyasi kanat olarak kullanan bu yerel gucler, parti merkezine hos gorunmek ve mevcut siyasi ve toplumsal gucunu garantiye almak icin ciddi mucadeleler vermislerdir. Kitlelerin mecburi sessizligi karsisinda, rakip gorulen yerel gucler arasindaki bu mucadeleler, bir siyasi rant elde etme aracina donusmustur. Bircok tasra kentinde oldugu gibi Maras’ta da buyuk ve zengin aileler elinde yurutulen parti siyaseti, cogu zaman derin uyusmazlik ve anlasmazliklara sebep olmustur. Bu donemde Maras’ta yerel siyasetin temel yapicisi konumunda bulunan Kadizâde ailesi, rakipleri tarafindan surekli elestiri altinda tutulmus ve parti merkezinin irdelemesi sonucu iktidardan dusurulmustur. Tek Parti Doneminin bir tasra kentindeki parti idaresini ele gecirme mucadelesini ele alan bu calismada; kirsal bir kent yapilanmasina sahip olan Maras’in CHP teskilatinda ortaya cikan parti mucadeleleri ve bunun alt yapisinda yer alan sosyo-kulturel sebeplerin irdelemesi yapilacaktir. Bu perspektifkten hareketle calismanin asil dayanagini parti mufettis raporlari olusturmustur. Tek Parti Doneminde CHP’nin tasradaki parti teskilatlarinin yapisal durumunu ve orgutlenme acisindan bir tahlilini sunan parti mufettislerinin teftis raporlari, tasra kentlerindeki sosyo-ekonomik durumu ve parti orgutlerindeki ic mucadelelerinde bir fotografini sunmaktadir. Kadizâde ailesi ornegi uzerinde yapilan bu makale calismasi ile tek parti idaresinde partinin tasra orgutu icinde meydana gelen cekismelere, bu cekismelerin yapisal sebeplerine, tek parti idaresi altinda parti merkezi ve parti orgutlerinin iliski aginin niteligine, tasrada siyaseti yuruten ve olgunlastiran temel etmenlerin neler olduguna deginilecektir. Calismanin varmayi bekledigi temel sonuc ise parti mucadelelerinin tek parti idaresinin tek ve en kudretli siyasi mekanizmasinda yer edinebilmek amaciyla gerceklestirildigi tespiti olacaktir.