Mamak İlçesi Ortaokul Öğrencilerinde Bozulmuş Açlık Glikozu Prevalansı ve İlgili Etmenlerin Değerlendirilmesi

Giris ve Amac: Prediyabet, tip 2 diyabetin gelisiminde bir ara evre olup, bozulmus aclik glikozu (BAG), bozulmus glikoz toleransi (BGT) ve/veya her ikisinin birlikte bulunmasi seklinde ortaya cikmaktadir. Cocukluk cagi obezitesinin artmasina paralel olarak, cocuk ve ergenlerde de tip 2 diyabet gorulmeye baslamistir. BAG, tip 2 diyabet gelisme riskini arttirmaktadir. Arastirma, Mamak Ilcesi ortaokul ogrencilerinde bozulmus aclik glikozu (BAG) prevalansi ve ilgili etmenlerin degerlendirilmesi amaciyla yapilmis, kesitsel bir arastirmadir. Gerec ve Yontem: Arastirma, Nisan-Ekim 2013 tarihleri arasinda gerceklestirilmis olup, arastirmanin evrenini, Mamak ilcesindeki 47 ortaokulda ogrenim goren 13,965 6.-8.sinif ogrencileri olusturmustur. Ornek hacmi belirlenirken, TURDEP II calismasinda en yakin yas grubundaki (20-24 yas) BAG prevalansi dikkate alinmistir. Ilgili prevalansta 0.20’lik bir sapma ongorulerek, % 95 olasilikla, testin gucu 0.80 oldugunda minimum ornek hacmi 708 olarak hesaplanmis ve 805 ogrenciye ulasilmistir. Orneklem seciminde kume ornekleme yontemi kullanilmis ve her bir okul bir kume kabul edilmistir. Ornekleme alinacak okullar, rastgele sayilar tablosu kullanilarak belirlenmis ve ilgili okullarda yer alan ve arastirmaya dahil etme kriterleri acisindan uygun olan 6.-8. sinif ogrencileri arastirma kapsamina alinmistir. Aclik plazma glikozu, Roche marka Accu-Chek Performa Nano glikometre ile olculmus ve sonuclar ADA 2003 kriterlerine gore degerlendirilmistir. Agirlik, boy uzunlugu,  kan basinci ve bel cevresi olcumleri yapilmis; beden kitle indeksinin (BKI) yasa ve cinsiyete gore degerlendirilmesinde IOTF (International Obesity TaskForce) kriterleri kullanilmistir. Veriler, 24 sorudan olusan bir anket formu araciligiyla, ogrencilerle yuz yuze gorusulerek toplanmis; istatistiksel analizlerde ki-kare testi, Fisher’in kesinlik testi ve cok degiskenli lojistik regresyon analizi (Backward: Wald) kullanilmis; yanilma olasiligi 0.05 olarak alinmistir. Bulgular: Arastirma grubunda BAG prevalansi % 9.7’dir (% 95 GA: % 7.7-% 11.7). Ogrencilerin % 47.0’inin ailesinde; % 12.2’sinin birinci derece akrabalarinda; % 7.6’sinin annesinde; % 5.3’unun babasinda; % 1.0’inin anne ve babasinda tip 2 diyabet bulunmaktadir. BAG prevalansi; cinsiyete, yasa, anne ve babanin ogrenim duzeyi ve meslegine, annenin calisma durumuna, kisi basi yillik gelire (KBYG), aile oykusune, babada tip 2 diyabet bulunma durumuna, BKI’ne ve hipertansiyon bulunma durumuna gore degismemistir. Ancak KBYG’i ust-orta gelir grubunda olan ogrencilerde prevalans anlamli duzeyde yuksektir. BAG prevalansi; birinci derece akrabalarda tip 2 diyabet bulunma durumu, annede tip 2 diyabet varligi, annede tip 2 diyabet bulunup, babada bulunmama durumu ve abdominal obezite varliginda anlamli derecede yuksektir. Cok degiskenli lojistik regresyon analizine gore BAG riski, annesinde tip 2 diyabet bulunan ogrencilerde, bulunmayanlardan 2.7 kat (% 95 GA: 1.4-5.2); abdominal obez olanlarda, olmayanlardan 1.8 kat (% 95 GA: 1.1-2.9) fazladir. Kiz ve erkek ogrencilerdeki BAG riski ayri ayri degerlendirildiginde, kiz ogrencilerdeki BAG riski, annesinde tip 2 diyabet bulunanlarda, bulunmayanlardan 6.5 kat (% 95 GA: 2.3-18.3); abdominal obez kiz ogrencilerde, olmayanlardan 2.1 kat (% 95 GA: 1.1-4.0) fazladir. Sonuc ve Oneriler: BAG prevalansi % 9.7’dir. Prevalans, birinci derece akrabalarinda tip 2 diyabet bulunan, annesinde tip 2 olan, annesinde tip 2 diyabet bulunup, babasinda bulunmayan ve abdominal obez olan ogrencilerde anlamli duzeyde yuksektir. Ayrica, annede tip 2 diyabet bulunma durumu ve abdominal obezitenin, BAG riskinin belirleyicileri oldugu dusunulmus; kiz ogrencilerdeki BAG riskinin, annede tip 2 diyabet bulunma durumunda ve abdominal obezite varliginda arttigi saptanmistir. Bu dogrultuda, tip 2 diyabetin onlenmesi icin okul ortaminda yapilacak tarama ve girisimlerde annesinde tip 2 diyabet oykusu bulunan abdominal obez ogrencilerin, ozellikle de kiz ogrencilerin dikkate alinmasinin onemli olacagi dusunulmektedir. Anahtar sozcukler: Bozulmus aclik glikozu, prediyabet, annede tip 2 diyabet bulunma durumu, abdominal obezite, 6.-8. sinif ogrencileri