KÜÇÜKÇEKMECE HAVA KALİTESİNİN ESER ELEMENT VE TOPLAM ALFA-BETA RADYOAKTİVİTE YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Asiye Bassari 1 , Halim Taskin 1 , Neset Ozturk 1 , Şerife Gunes 1 , Bilge Hapcioglu 2 1 Cekmece Nukleer Arastirma ve Egitim Merkezi, Istanbul 2 Istanbul Universitesi, Istanbul Tip Fakultesi Halk Sagligi Anabilim Dali, Istanbul Giris ve Amac: Ev ici ve dis ortam hava kalitesi insan sagligi ve cevre kirliligi acisindan oldukca onemlidir. Dogal kaynakli kirleticilere ilaveten yapay kaynakli ozellikle termik santraller, endustri tesisleri, evlerin isitmasinda kullanilan yakitlar ve agir trafikden dolayi salinan kirleticiler gerekli onlemler alinmadigi takdirde ciddi saglik sorunlarina yol acmaktadir. Kucuk Cekmece Ilcesi, Ikitelli Organize Sanayii Bolgesinin varligi, evlerde kalitesiz yakit kullanimi ve TEM otoyolu ve E-80 otoyollari sebebiyle hava kirleticilerinin yogun oldugu bir konumda yer almaktadir. Bu calismanin amaci, Istanbul Kucukcekmece ilcesi hava kirliligi duzeylerini eser element, havada asili partikul miktari ve toplam alfa-beta radyoaktivitesi yonunden belirlemek ve sonuclari ulusal ve uluslararasi hava kalitesi standartlariyla karsilastirmaktir. Gerec ve Yontem: Arastirma, Istanbul Kucukcekmece ilcesini temsilen secilen hava ornekleme istasyonundan saglanan orneklerde hava kalitesinin belirlenmesine yonelik tanimlayici nitelikte bir calismadir. Cekmece Nukleer Arastirma ve Egitim Merkezin’de, bulunan, hava ornekleme istasyonun’dan, 2011 yilinda gunluk olarak toplanan hava filitre ornekleri (toplam 145 filtre) her gun, eser elementler ve toplam alfa beta radyoaktivitesi yonunden analiz edilerek izlenmistir. Hava ornekleri, dusuk hacimli hava ornekleyici kullanilarak (LV-1DE model-F&J Specialty Products Inc.) %100 saflikta, 50 mm capli kuartz malzemeden yapilmis filtrelerle toplanmis ve tartimlari yapildiktan sonra uzman analiz ekipleri tarafindan akredite laboratuvarlarda analiz edilmistir. Toplam alfa–beta radyoaktivite analizleri, “Berthold Marka LB 770, Model Toplam Alfa-Beta Sayim Sistemi” kullanilarak, %95 guvenilirlikle gerceklestirilmistir. Ayrica, ayni orneklerde, eser ve toksik element analizleri “Dalga Boyu Dagilimli X-Isini Floresans Analiz Spektrometresiyle” (Axios Advanced-Pan Analytical) tahribatsiz yontemle %95 guvenilirlikle tayin edilmistir. Bulgular: Calismamizda tum filtre ornekleri icin, Aliminyum, Baryum, Kalsiyum, Krom, Bakir, Demir, Potasyum, Magnezyum, Mangan, Nikel, Fosfat, Kursun, Kukurt, Titanyum, Cinko ve Zirkonyum elementlerinin konsantrasyonlari belirlenmis, ortalama, minimum ve maksimum degerleri ng/m 3 olarak sirasiyla 838±670(24-2832), 3.4±1.8(0.1-30.0), 1425±1091(1.4-5480.0 ), 4.3±2.4(0.8-15.0), 0.62±0.39(0.11-2.27), 16.9±13.2(0.3-85.0), 270±223(4-954), 198±131(0.3-561.0), 1.17±0.83(0.10-4.55), 6.2±2.5(0.02-24,00), 34±24(2.8-113.0), 2.30±1.95(0.4-7.5), 723±547(11-2795), 30±28(2-217), 4.8±2.2(0.24-26.40), 111±108(0.3-621.0) bulunmustur. Ortalama, minimum ve maksimum toplam alfa/beta radyoaktivite konsantrasyonlari Bq/m 3 olarak sirasiyla 2.5x10 -4 (2.5x10 -5 -3.3x10 -3 ) ve 2.3x10 -4 (4.3x10 -3 -9.0x10 -3 ) mertebesinde olculmustur. Ayrica filtre yuzeylerinde biriken toplam havada asili partikul miktari ortalama olarak 64 µg/m 3 (13-123) olarak tespit edilmistir. Sonuc ve Oneriler: Olculen havada asili partikul miktari konsantrasyonlarinin %67’si, Dunya Saglik Orgutu kriteri olan, 50 µg/m 3 ’un uzerinde bulunmakla birlikte, (NSW DECCW) Etki Degerlendirmesi ve Avrupa Birligi Direktifleri (EU Council Directive 80/779/EEC) kapsaminda belirlenen ve Ulkemiz tarafindan da sinir deger kabul edilen 150 µg/m 3 degeri ile kiyaslandiginda, oldukca dusuk oldugu gozlenmistir. Filitre orneklerinin, element konsantrasyonlarinin, literatur verileri ile kiyaslandiginda, istasyon konumu, endustriyel bolge durumu, trafik, evlerdeki yakit ve deniz kiyisina yakinlik acisindan pek cok faktore bagli oldugu gorulmektedir. Toplam alfa-beta radyoaktivite degerleri, literatur degerleri goz onune alindiginda oldukca dusuk oldugu tespit edilmistir. Kirletici kaynaklarla ilgili yeterli denetim yapilmamasi ve gerekli onlem alinmamasi durumunda olusan hava kirliligi, insan sagligini tehdit etmekte, bronsit, kalp hastaligi ve akciger kanserine neden olabilmektedir. Kirliligin olumsuz etkileri saglikli kisilerde bile gozlenmekle birlikte, bazi duyarli gruplar daha kolay etkilenmekte ve daha ciddi sorunlar ortaya cikmaktadir. Hava kirliliginin artmasini onlemek ve daha da azaltmak amaciyla isinma, endustri ve trafik kaynakli emisyonlarin azaltilmasi, gerekmektedir. Yenilenebilir enerji kaynaklarinin kullanimini arttirarak, endustri baca gazi ve trafik araci salinimlarini daha etkin bir sekilde denetleyerek ve toplu tasima imkanlarini cogaltarak, hava kirliliginin azaltilabilecegi dusunulmektedir. Anahtar Kelimeler : Kucukcekmece, Hava Partikulleri, Eser Element, Radyoaktivite