Przenoszenie powietrzem trwałych zanieczyszczeń organicznych na dalekie odległości – nowe znaczenie problemu w czasie pandemii SARS-CoV-2

Streszczenie W ubieglym roku obchodziliśmy 40. rocznice podpisania pierwszej umowy miedzynarodowej, ktorej celem byla i jest ochrona środowiska oraz zdrowia ludzi przed skutkami zanieczyszczenia powietrza. Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odleglości (ang. Convention on Long-range Transboundary Air Pollution) zostala podpisana w Genewie 13 listopada 1979 r. z inicjatywy Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodow Zjednoczonych (EKG ONZ) przez 32 panstwa regionu EKG ONZ (w tym Polske). Trwale Zanieczyszczenia Organiczne zostaly objete odrebnym protokolem Konwencji w 1998 r. jako substancje wyjątkowo niebezpieczne dla środowiska przyrodniczego. Uwolnione ze źrodel powstawania (produkty uboczne wielu procesow przemyslowych i termicznych) TZO trafiają do atmosfery, a poprzez depozycje atmosferyczną lub zrzuty bezpośrednie, do wod powierzchniowych. Jeszcze w 2010 r., na spotkaniu Grupy Specjalnej TZO Konwencji w Montrealu, przyjeto wykluczenie z dyskusji stref polarnych jako praktycznie nieobjetych zanieczyszczeniami dzialalności przemyslowej i stanowiących czyste, nieskazone substancjami niebezpiecznymi, tereny. Najnowsze badania realizowane w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki (2016/23/N/ST10/01376), prowadzone w strefach polarnych obu biegunow: polnocnej Arktyki i poludniowej Antarktyki, wykazaly, ze TZO zostaly wykryte w 60% pobranych osadow dennych z tych rejonow. Wyniki badan udowodnily zwiekszające sie zanieczyszczenie powietrza drobnymi pylami o średnicy mniejszej od 2,5 mikrometra (PM2.5), na ktorych silnie sorbują sie i przenoszą na dalekie odleglości substancje toksyczne. Zjawisko to stalo sie wyjątkowo wazne dla ochrony zdrowia czlowieka w dobie pandemii i przenoszonych powietrzem patogenow. Long-range atmospheric transport of persistent organic pollutants – a new problem in the SARS-CoV-2 pandemic Abstract Last year, we celebrated the 40th anniversary of signing of the first international agreement, which has been intended to protect the environment, and human health against the effects of air pollution. The Long-range Transboundary Air Pollution Convention (LRTAP) was signed in Geneva on November 13,1979 as an initiative of the United Nations Economic Commission for Europe (UNECE) by 32 countries of the UNECE region (including Poland). Persistent Organic Pollutants were issued in the separate Protocol to the Convention in 1998 as substances considered to be extremely hazardous to the environment. Once released from the source of origin (as by-products of many industrial and thermal processes), POPs are emitted into the atmosphere, and through atmospheric deposition or direct discharges, they enter surface waters. In 2010, at the meeting of the POPs Special Group of the Convention in Montreal, it has been agreed to exclude polar zones from the discussion, as they were classified as pristine, and not being impacted by industrial activities. The latest research carried out as part of the National Science Center grant (2016/23/N/ST10/01376) conducted in polar zones of the North and the South Poles – Arctic and Antarctic, revealed considerable POPs contamination in 60% of collected bottom sediments from both regions. The recent studies have indicated increasing air pollution with particulate matter particles of a diameter smaller than 2.5 micrometers (PM2.5), being a strong sorbent, and a carrier of toxic substances over long distances. This phenomenon has become extremely important for the protection of human health in times of pandemics and airborne transmitted pathogens.