Historique des fouilles

XX.yy. basinda Belcikali tarihci Frantz Cumont'un Belkis koyu yakinlarinda Zeugma'y i bulmasindan bu yana pek cok kisi bu kalintilara ilgi gostermistir. Onceleri eski eserler diplomat cevrelerinin de yardimiyla calinarak Bati muzelerine ve koleksiyoncularina satilmistir. Birinci Dunya Savasi'nin ardindan koyluler etkili kisilerin siparisi uzerine orenyerini yagmalamaya baslamislardir. Daha sonra, eserlerin degerinin farkina vardiklarinda mozaik hirsizliginda ustalasarak kendi hesaplarina calismaya baslamislardir. 70'li yillara gelindiginde durumda bir duzelme gorulmesine karsin kacak kazilar durmamistir. Zeugma'nin ayak altinda olmayan bir yerde olan konumu bu yagmayi kolaylastirmistir. Ayrica bolgenin jeolojik yapisi da belli bir rol oynamistir. Sel sularinin ve irmagin tasidigi zamanla sertlesmis ve bir tur cimentoya donusmus topraklardan olusan katmanlar hirsizlarin arkeolojik kalintilara ulasmak icin kolaylikla tuneller kazmasina olanak vermistir. ; Yorede yasal arastirmalar J. Wagner'in tezi cercevesinde 1971-1972'de Zeugma'da yaptigi calismalarla baslamistir. Daha sonra, bilimsel etkinliklere birkac yillik bir ara verilmistir. 1987'de Dogu nekropolunde kacak kazi yapan iki kisinin sucustu yakalanmasi, daha once hic arastirilmamis olan bu kesime dikkatleri cekmistir. Gaziantep ve Malatya muzelerine burada gerceklestirilen kurtarma kazilarinda cok sayida mezar steli ele gecirilmis, ne var ki calismalara odenek yetersizliginden son verilmistir. 1992'de Gaziantep Muzesi'nden bir ekip, kacak kazicilar tarafindan acilmis olan bir tunelde yaptiklari arastirmalarda bir taban mozaigi bulmustur. Daha sonra aciga cikarilan yuksek kaliteli iki buyuk mozaiginin bulunduklari yerde korunmasina karar verilmistir. Alinan bu karar Zeugma arkeolojisinde bir donum noktasi olusturur : ilk kez eski eserler devlet eliyle kurtarmistir ve artik koyluler yavas yavas bu mirasi sahiplenmeye baslamistir. ; 1992'de muzenin calismalarina katilan Perth'teki (Avustralya) Western University'den profesor David Kennedy, arazide yalnizca 2 hafta kalmis olmasina karsin Methiokhos ve Parthenope mozaiginin parcalarini aciga cikarmistir. ; 1994'te Belkis koyunun hemen asagisinda bir barajin insa edilecegi ogrenildiginde, gerek Anitlar ve Muzeler Genel Mudurlugu, gerekse Gaziantep Muzesi, su altinda kalacak olan kesimde kazi yapmalari icin arkeologlara cagrida bulunmuslardir. 1995'te, o sirada Fransiz Anadolu Arastirmalari Enstitusu'nun bilimsel sekreteri olan profesor Catherine Abadie-Reynal Firat'in iki yakasinda, Apameia ve Zeugma'da kazi yapmaya karar vermis, bu arada bir baska Fransiz ekibi, Dr. Catherine Marro ve Aksel Tibet'in bilimsel sorumlulugunda Horum Hoyuk'te calismaya baslamistir. ; 1996'da baraj beden duvarinin insa edilecegi yerde mozaikler aciga cikarilmistir. Gaziantep Muzesi'nce yapilan kazilar sonucu burada Roma donemine ait bir hamam ile bir gymnasium'un bulundugu anlasilmistir. 1997'de, Almanlardan ve Isvicrelilerden olusan bir ekip Roma legio'sunun yerini saptama amaciyla Zeugma ve cevresindeki askeri kalintilari arastirmaya baslamistir. Ayni yil, Gaziantep Muzesi, irmagin bati yakasinda, Tunc Cagi baslarina ait son derece zengin buluntular veren bir nekropol aciga cikarmistir. 1998-1999'da acilan yeni santiyelerde son derece nitelikli bir iscilik ortaya koyan mozaikler bulunmustur. 1999'da sistemli sondajlar acan Fransiz ekibi Dionysos ile Daidalos'un betimlendigi panolar iceren bir triclinium mozaigi aciga cikarmistir. Yapilan kazilar burada luks bir konutun bulundugunu ortaya koymustur. Gaziantep Muzesi tarafindan surdurulen kazilarda ayni teras uzerinde bircok baska zengin konutun insa edilmis oldugu anlasilmistir. Bu buluntular Zeugma'nin Dunyaca taninmasina yol acmistir. ; 2000 Haziraninda Packard Humanities Institute Zeugma kazilarina destek vererek uluslararasi bir proje olusturmaya calismistir. Baslangicta olumlu sonuclar veren bu proje pek cok eski eserin kurtarilmasini saglamistir. Fakat cok gecmeden birtakim sorunlar ortaya cikmis ve 2000 Ekiminde kazilar sona ermistir. Bundan soma kazi sonrasi arastirmalari yurutulmus ve aciga cikarilan eserlerin konservasyonu gerceklestirilmistir. ; Ne var ki, az bir sure sonra baraj golu seviyesindeki degisiklikler sonucu gol kiyisinda cokmeler olusarak yeni kalintilar ortaya ciktigindan Gaziantep Muzesi yagmayi onlemek amaciyla tekrar mudahale etmek durumunda kalmistir. ; Gelecekteki kazilarin, restorasyonlarin, orenyeri ve cevresindeki turistik duzenleme calismalarinin iyi dusunulmus bir stratejiye gore gerceklestirilecegini umut ediyoruz.