Tuğrul Bey’in Mutasavvıflarla İlişkileri

Makale Gecmisi Gelis: Kabul: Yayin: Anahtar Kelimeler: Tugrul Bey, Mutasavviflar, Selcuklular. XI. yuzyilin ortalarinda Horasan merkezli guclu ve buyuk bir devletin temellerini atarak Islam’in sancaktarligini yapmaya baslayan Selcuklular, kendilerinden once bolgede Ehl-i Sunnet cizgisinde siyaset yapan muktedir Sultan Gazneli Mahmud’u kendilerine ornek almislardir. Sunni Islam âlemini temsil eden Abbâsilerle yakin temas halinde olup Fâtimi-Ismâili davetine karsi halkin manevi onderleri sayilan mutasavviflari desteklemis, toplumu huzur ve sukunete davet eden tasavvufun yayilmasini saglamislardir. Bu konuda ilk adimi bizzat Buyuk Selcuklularin kurucu sultani Tugrul Bey’in attigi gorulmektedir. Gun gectikce Gaznelilere karsi ustunluk elde eden Tugrul Bey ve Cagri Bey daha Dandanakan Zaferini kazanmadan once birtakim erenleri ziyaret ederek hayir dualarini almislardir. Bu dogrultuda ilk olarak Tugrul ve Cagri Beyler, Horasan’in Meyhene bolgesinde ikamet eden donemin en nufuzlu mutasavviflarindan olan Ebu Said Ebu’l-Hayr’i ziyaret ederek elini opmus, kurulacak devletleri icin dua ve destek talebinde bulunmus, Ebu Said Ebu’l-Hayr da Tugrul ve Cagri Beylere Horasan ve Irak’in kendilerine bagislandigini mujdelemistir. Mutasavviflarin maddi ve manevi destekleriyle Horasan’i hâkimiyeti altina alan Tugrul Bey, daha sonra Iran’in en ucra koselerine kadar hâkimiyetini tasimak uzere en buyuk sehirlerinden olan Hemedân’a dogru yola cikmistir. Bolgenin manevi liderleri sayilan unlu mutasavvif ve sairler Baba Tâhir-i Uryân, Baba Cafer ve Şeyh Hamsad’i ziyaret edip her birinin elini operek hayir duasini almistir. Tugrul Bey’e “Ey Turk” diyerek hitap eden Baba Tâhir-i Uryân, ona nasihatlerde bulunarak iktidar ve hâkimiyeti temsil eden ve idari tasarrufun kendisine verildigine isaret eden sembolik hediyeler takdim etmistir. Tugrul Bey de erenlerin bu manevi destek ve dualariyla Horasan, Iran ve Irak bolgesini tamamen fethederek Bagdat’i Şii tahakkumu ve Fâtimi tehdidinden kurtarmistir. Ihsan, ikram, sevgi ve hurmetle ulema, udeba arifân zumresinin ve genel olarak Islam âleminin gonlune taht kuran Tugrul Bey, gayret ve cabalari ve mutasavviflarin destek ve dualariyla cok kisa surede bolgeye hâkim olarak adina hutbe okutup sikke bastirmistir. Tugrul Bey’in riyaset ve himayesinde kurulan medrese, hanikah, tekke ve zaviyelerde ilim, irfan ve mefkureleriyle gelecegi aydinlatacak bircok âlim ve ârif yetismis, bunlar da dusunceleriyle Selcuklu Devletine yon vermislerdir.