تاثیر تلاطمهای ارزی در اثرگذاری سیاستهای پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی

مهم‌ترین چالش اقتصاد ایران، وابستگی آن به صادرات نفت و گاز است و در راستای کاهش این وابستگی، سیاستگذاران اقتصادی با سیاست‌های مختلف در صدد حمایت از توسعه صادرات غیرنفتی برآمده‌اند. از مهم‌ترین این سیاست‌ها حمایت از تولیدکنندگان با استفاده از تزریق نقدینگی یا به عبارت بهتر سیاست پولی است. سیاستگذاران اقتصادی با تزریق نقدینگی هدفمند سعی در تامین نیازهای مالی تولیدکنندگان کالاهای صادراتی غیرنفتی دارند، تا از این طریق قدرت رقابت-پذیری این تولیدکنندگان در بازارهای جهانی بهبود پیدا کند و با افزایش صادرات غیرنفتی، نیازهای ارزی واردات تامین شود. اما مشکل اساسی این است که تلاطم‌های ارزی در اقتصاد ایران شدید بوده و این تلاطم‌ها مکانیسم مدنظر سیاستگذار را با چالش مواجه می‌سازد. ضمن اینکه، این چالش‌ها بسته به شرایط حاکم بر تراز تجاری متفاوت است. به دلیل اهمیت این موضوع، در این پژوهش نقش تلاطم‌های ارزی در تاثیرگذاری سیاست‌های پولی بر تراز تجاری غیرنفتی ایران با تاکید بر تغییرات رژیمی طی دوره زمانی 1352-1396 به صورت فصلی بررسی شده است. در این راستا، از رگرسیون EGARCH برای مدل‌سازی تلاطم‌های ارزی و از رگرسیون STAR برای بررسی نقش این تلاطم‌ها در تاثیرگذاری سیاست پولی بر ترازتجاری غیرنفتی استفاده شده است. نتایج مربوط برآورد مدل STAR نشان داد که دو رژیم شامل رژیم بالا و پایین با مقدار آستانه 055/4- برای متغیر تراز تجاری در دوره زمانی مورد مطالعه وجود دارد. نتایج مربوط به رژیم پایین (تراز تجاری کمتر از 055/4-) نشان می‌دهد که متغیرهای تراز تجاری با یک وقفه، نرخ ارز حقیقی، شاخص تلاطم ارزی با سیاست پولی، نقدینگی و شاخص باز بودن تجاری به ترتیب به میزان 980/13، 299/1-، 462/0-، 404/1- و 484/2- بر تراز تجاری تاثیر دارند. در رژیم بالا (تراز تجاری بیشتر از 055/4) نیز متغیرهای تراز تجاری با یک وقفه، نرخ ارز حقیقی، شاخص تلاطم ارزی با سیاست پولی، نقدینگی و شاخص باز بودن تجاری به ترتیب به میزان 601/25، 604/1، 562/0، 177/2 و 158/3 بر تراز تجاری تاثیر دارند. بنابراین در رژیم پایین تلاطم نرخ ارز بر تراز تجاری تاثیر منفی و در رژیم پایین تاثیر مثبت دارد. این نتیجه می‌تواند به علت تلاطم‌های شدید نرخ ارز در دوران پس از انقلاب باشد که به دلیل کاهش ارزش پول ملی، سبب ارزان شدن کالاهای داخلی نسبت به کالاهای خارجی و افزایش صادرات غیرنفتی شده است. براساس نتایج بالا توصیه می‌شود که سیاستگذاران پولی برای بهبود تراز تجاری غیرنفتی از طریق سیاست‌های پولی وضعیت تلاطم‌های ارزی را در نظر بگیرند. به عبارت بهتر، سیاست‌های پولی در زمانی که که بازار ارز تلاطم کمتری دارد برای بهبود تراز تجاری غیرنفتی استفاده شود. یا حداقل، سیاست‌های ارزی مناسب جهت کاهش تلاطم‌های ارزی به همراه سیاست پولی به طور همزمان در بهبود ترازتجاری مدنظر قرار گیرد. بر این اساس چنانچه تلاطم‌های ارزی شدید وجود داشته باشد، سیاست‌های پولی در کشور نمی‌توانند بهبود تراز تجاری غیرنفتی را بدنبال داشته باشند. این مهم نشان می‌دهد رشد نقدینگی در کشور فارغ از منشا آن، چنانچه بازار ارز در کشور به ثبات لازم نرسد نمی‌تواند ابزار توانمندی در بهبود تراز تجاری غیرنفتی کشور محسوب شود. همچنین صادرات کشور باید از صادرات مواد اولیه به سمت صادرات کالاهای نهایی و تولیدات صنعتی سوق داده شود. زیرا همانطور که روند تراز تجاری کشور نشان داد، تراز تجاری با صادرات غیرنفتی در تمامی دوره زمانی مورد مطالعه منفی بوده که برای مثبت شدن تراز تجاری با صادرات غیرنفتی باید تولیدات صنعتی افزایش یابد که در نهایت رشد و توسعه اقتصادی را به همراه خواهد داشت.