کانیشناسی و زمینشیمی کانسار آهن سیریز، شمال باختر زرند، استان کرمان

کانسار آهن سیریز در فاصله 75 کیلومتری شمال ‏باختری شهرستان زرند (استان کرمان)، در پهنه ایران مرکزی جای گرفته است. کانی‌سازی آهن بیشتر به شکل توده‌های نامنظم، عدسی‌ها و رگه‌هایی در واحدهای آهکی- دولومیتی دگرگون‌شده پالئوزوییک (سازند کوهبنان) و درون اسکارن‌های تشکیل شده در همبری توده نفوذی گرانیتویید سیریز یافت می­شود. کانسار آهن سیریز ترکیب کانی‌شناختی ساده‌ای دارد. مگنتیت، پیریت، کالکوپیریت، هماتیت و هیدروکسیدهای آهن مهم‌ترین کانه‌های موجود در این کانسار هستند. توده نفوذی گرانیتویید سیریز از دید سنگ‌شناختی، شامل واحدهای سنگی مانند کوارتزسینیت، کوارتزمونزونیت، سینیت و سینوگابرو است و ماگمای سازنده آن از نوع کالک آلکالن است. گرانیتویید سیریز از دید زمین‌شیمیایی در رده گرانیتوییدهای نوع A با منشأ گوشته‌ای (زیررده A1) قرار می­گیرد. با توجه به ویژگی‌های سنگ‌شناختی و کانی‌شناختی، اسکارن سیریز متشکل از گرانیتویید سیریز به عنوان موتور گرمایی و منشأ کانی‌سازی، پهنه اسکارنی، کانسنگ آهن مگنتیتی توده‌ای و رگه‌ای، و سنگ‌آهک‌های دولومیتی دگرگون شده (مرمر) است. با نفوذ توده گرانیتویید سیریز، سنگ­های میزبان آهکی- دولومیتی سازند کوهبنان دستخوش دگرگونی همبری ­شده‌اند و مرمرهای بیشتر آهکی با بافت گرانوبلاستیک تشکیل شده‌اند. در این مرحله، مجموعه پاراژنزی در سنگ‌آهک‌های خالص بیشتر شامل گارنت- ولاستونیت- مرمر (کلسیت) است. در حالی که در سنگ‌­آهک‌های دولومیتی شامل گارنت- کلینوپیروکسن- فلوگوپیت است. کانی‌های سیلیکات کلسیم (- منیزیم) تشکیل شده در این مرحله بیشتر بدون آب هستند و با کانی‌سازی آهن همراه نیستند. با گذشت زمان و سرد شدن توده نفوذی گرانیتویید سیریز، سامانه گرمابی- ماگمایی دمابالا دستخوش تغییر و به‌تدریج کم‌رمق می‌شود. تشکیل کانی‌های اپیدوت، ترمولیت- اکتینولیت، بیوتیت، مسکوویت، کلریت، تالک، کلسیت و کوارتز در پهنه اسکارنی کانسار آهن سیریز می‌تواند محصول این مرحله از تکامل توده نفوذی و سامانه گرمابی- ماگمایی باشد. کانی‌سازی آهن بیشتر با مجموعه کانی‌های ناشی از واکنش‌های پسرونده مرحله اخیر همراه است که نشانگر نهشت فلزات در ارتباط با کاهش دمای سیال کانه‌ساز و آمیختگی احتمالی آن با سیال‎های جوی است.