Veenendaal, Zwaaiplein (gemeente Veenendaal). Een archeologisch bureauonderzoek.

De gemeente Veenendaal heeft in het kader van het herinrichtingsproject 'Brouwerspoort' opdracht verleend voor het uitvoeren van een archeologisch bureauonderzoek. Bij deze ontwikkeling wordt het Zwaaiplein opnieuw ingericht; de riolering wordt vervangen, bomen worden gerooid en er vindt nieuwe beplanting plaats, het gebied wordt herbestraat en mogelijk worden ondergrondse containers geplaatst. Vanwege de voorgenomen rioleringswerkzaamheden van het oostelijk deel van de Hoogstraat, via het Zwaaiplein naar het Verlaat en van het Verlaat via het Zwaaiplein naar de Prins Bernhardlaan, zullen bodemingrepen plaatsvinden tot circa 2,5 meter beneden het huidige maaiveld. Ook de voorgenomen plaatsing van bomen zal een bodemverstoring van circa 1 meter beneden het huidige maaiveld teweeg brengen. Daarnaast zal voor de aanleg van de nieuwe weg een nieuw cunet worden aangelegd. Het asfalt zal hier worden verwijderd en naar verwachting zal voor de aanleg van het cunet tot op een diepte van circa 0,6- 0,7 meter worden gegraven. De enige uitzondering hierop vormt de Hoogstraat, hier wordt enkel de bestaande verhardingsconstructie vervangen. De Omgevingsdienst regio Utrecht heeft het plangebied onderzocht door middel van een archeologisch bureauonderzoek, waarbij conform KNA 3.2 de geologische kaarten, historische kaarten en informatie en archeologische onderzoeken in de omgeving zijn geraadpleegd. Naar verwachting is de bodem plaatselijk verstoord bij de aanleg van de huidige riolering en de in het plangebied aanwezige kabels en leidingen. Verder is het aannemelijk dat de huidige wegverharding de top van de natuurlijke bodem heeft verstoord. Vanwege de plaatselijkheid van deze verstoringen en het feit dat de rioleringen buiten het trace van de oude rioleringen komen te liggen, wordt verwacht dat archeologische waarden binnen het plangebied nog aanwezig kunnen zijn. Binnen het plangebied worden resten van historisch bekende 16de-eeuwse gegraven turfvaarten (griften) verwacht en een opvullingspakket dat samenhangt met de demping van de vaarten in de jaren ’30 en ’40 van de 20ste eeuw. Verder worden archeologische resten verwacht die samenhangen met de verwachte 16de-eeuwse turfvaarten, namelijk waterstaatkundige werken als kademuren, sluizen, bruggen, brughoofden en beschoeiingen. Deze zijn in het verleden ook reeds aangetroffen bij rioleringswerkzaamheden en bevinden zich nog mogelijk (gedeeltelijk) in het plangebied. Deze archeologische resten kunnen direct beneden het maaiveld aanwezig zijn. Op een dieper niveau, op en in de voormalige grachtbodem, kunnen vondstcomplexen (dumps) aanwezig zijn. Ook kunnen losse vondsten in het ophoogpakket aanwezig zijn. Voorts kunnen resten aanwezig zijn van de naast de griften gelegen historische paden en wegen. En mogelijk is ook sprake van de aanwezigheid van historische bebouwing, met name aan de zuidkant van het Verlaat en ten oosten van het Zwaaiplein. In theorie zou in het dekzand sprake kunnen zijn van archeologische resten uit de prehistorie. De verwachting op het aantreffen van prehistorische resten binnen het plangebied is echter laag, gezien de sterke verstoring van de bodem door de turfwinning en de aanleg van de vaarten. Hierdoor bestaat de kans dat het potentiele archeologische niveau, namelijk de top van het dekzand, verstoord is. Bij onderzoek in het kader van de herinrichting van het winkelgebied is gebleken dat plaatselijk nog wel een intacte bodem bewaard kan zijn gebleven. Planaanpassing behoort niet tot de mogelijkheden. Om de verwachting te toetsen en de dikte van de antropogene lagen, de diepte van de te verwachten archeologische niveaus te bepalen en eventuele verstoringen vast te stellen wordt een Inventariserend Veldonderzoek door middel van verkennende boringen geadviseerd. Op basis van dit onderzoek kan het plangebied (of delen van het plangebied) worden geselecteerd voor vervolgonderzoek (een archeologische begeleiding op basis van een door het bevoegd gezag goedgekeurd Programma van Eisen (PvE). Ter plaatse van de eerder uitgevoerde sanering zijn nog kadewerken in de ondergrond aanwezig (het Verlaat-Brouwersgracht, zie bijlage 3), bij bodemingrepen op deze locatie adviseren wij om een archeologische begeleiding conform het KNA-protocol Opgraven uit te voeren op basis van een door het bevoegd gezag goedgekeurd Programma van Eisen (PvE). N.B. De initiatiefnemer heeft er voor gekozen geen booronderzoek uit te laten voeren, maar om de bodemverstorende werkzaamheden in archeologisch relevante delen archeologisch te laten begeleiden.