بررسی تاثیر صنایع موجود و در دست احداث شهر اراک بر کیفیت هوای شهر با استفاده از مدل ADMS

سابقه و هدف: اراک یکی از هشت کلان شهرآلوده ایران به حساب می‌آید که آلودگی آن عمدتا تحت تاثیر فعالیت صنایع مختلف مستقر در شهر یا حومه آن می‌باشد. با استفاده از مدل‏سازی آلودگی هوا می‏توان اثر انتشار ذرات معلق و گازهای ناشی از فعالیت‏های صنایع مختلف را بر محیط زیست منطقه را برآورد نمود. این تحقیق سعی در بررسی تاثیر صنایع موجود و در دست احداث شهر اراک بر کیفیت هوای این شهر با استفاده از مدل ADMS به عنوان مدل پرکاربرد و مورد وثوق سازمان حفاظت محیط زیست دارد. مواد و روش‌ها: با توجه به اینکه در شهر اراک منابع کانونی از منابع اصلی آلودگی هوا می‌باشند، برای مدل‏سازی آلودگی هوای این شهر از مدل ADMS-5.2 استفاده و 17 صنعت بزرگ (شامل 98 دودکش) واقع در محدوده شهر به عنوان نقاط آلاینده در نظر گرفته شدند. علاوه بر اطلاعات انتشار، اطلاعات هندسی دودکش شامل ارتفاع و قطر دهانه آن و درجه حرارت هوای خروجی نیز وارد مدل شد. به منظور صحت‌سنجی نتایج بدست آمده از مدلسازی، نتایج اندازه‌گیری‌های ایستگاه‌های محیطی با مقادیر برآورد شده از مدلسازی با استفاده از ضریب همبستگی خطی پیرسون مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج و بحث: نتایج بدست آمده حاکی از آن بود که غلظت گازهایCO، SO2 و NO2 در کلیه ایستگاه ها در حد مجاز استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست است. پراکنش ذرات معلق (خطوط هم مقدار) در شهر اراک به سمت غرب و جنوب غربی تا شعاع 3 کیلومتری در جهت باد غالب و نیمه غالب و در محدوده شازند به سمت غرب تا شعاع 1 کیلومتری در جهت باد غالب و به سمت جنوب غرب تا 5 کیلومتری در جهت باد نیمه غالب صورت گرفته است. سپس به غلظت زمینه منطقه یعنی 1/19 میکروگرم رسیده است. تجمع خطوط هم مقدار گاز SO2 در کانون آلودگی شازند تا شعاع 7 کیلومتری در جهت غرب و تا شعاع 10 کیلومتری در جهت جنوب غرب مشاهده می‌شود. تجمع خطوط هم مقدار گاز NO2 مشابه گاز SO2 می‌باشد. شعاع تاثیر گاز CO از اراک به سمت شازند کشیده شده است. تجمع خطوط هم مقدار گاز CO در اراک تا شعاع 5 کیلومتری در جهت غرب و و جنوب غرب صورت گرفته است. تجمع خطوط هم مقدار گاز H2S در شازند تا شعاع 5 کیلومتری در جهت غرب و جنوب شرق و غربی می‌باشد. به طور کلی بخشی از اختلاف بین نتایج نمونه‏برداری و مدل‏سازی نشان‌دهنده وجود منابع الاینده‌ای است که در مدل دیده نشده و خارج از منابع آلاینده کارخانه‌ها است. در اکثر ایستگاه‌ها نتایج مدل‏سازی و اندازه‌گیری گاز SO2 اختلاف زیادی نداشت و ضریب همبستگی داده ها بالاست که بیانگر دقت محاسبات و نقش پررنگ صنایع در نظر گرفته شده بر غلظت این آلاینده گازی است. همچنین، در اکثر ایستگاه‌ها نتایج اندازه‌گیری‌محیطی گاز NO2 نسبت به مدل‏سازی کمتر بود که نشان می‌داد صنایع سهم بیشتری در انتشار این گاز در آن نقاط داشته و احتمالا به علت در نظر صنایع در دست احداث انتشار این آلاینده بیشتر از شرایط موجود تخمین زده شده است. غلظت اندازه‌گیری‌محیطی گاز CO در تمامی ایستگاه‌ها بیشتر از نتایج مدل‏سازی است. صنایع سهم کمی در بار آلودگی این آلاینده دارند و در مناطق شهری غلظت گاز مونوکسیدکربن به منابع متحرک و بار ترافیکی وابسته است. نتیجه‌گیری: در مجموع منحنی میزان‌های آلایندگی شهر نشان داد که کانون آلایندگی در جنوب شرقی اراک و در مجموعه پالایشگاه، پتروشیمی و نیروگاه حرارتی قرار گرفته است. با توجه به اورلی کانتور پراکنش گاز و ذرات، تعدادی از نقاط که در تمام کانتورها در نزدیکترین فاصله به کانون آلودگی بوده است به عنوان نقاط حساس و دو نقطه به عنوان ایستگاه شاهد و 4 نقطه نیز به عنوان ایستگاه‌های در معرض آلودگی در هر دوره پیشنهاد شد.