HİTİTLERDE ÖLÜLERE ve YERALTI TANRILARINA SUNULAN KURBANLAR

Kurban, varligina inanilan dogaustu guclere ki, bu genellikle bir tanri veya tanrilardir, yakin olmak, onlarla butunlesmek veya onlardan fayda saglamak amaciyla sunulan canli veya cansiz nesnedir. Hititler de ayni amacla tanrilarina cansiz (ekmek, icki) ve canli (hayvan, insan) kurbanlar sunuyorlardi.Ancak Hititler, diger pek cok konuda oldugu gibi kurban konusunda da M.O. 2. bin yil Anadolu'sunda yasayan diger halklarin inanc ve geleneklerindenetkilenmis ve faydalanmislardi. Bu halklarin basinda Hurriler yer aliyordu. Hurriler Hititlere yeni bir tanri sistemi ve ona bagli olarak yeni bir kurban terminolojisi bagislamislardir.Oncelikle tanrilar arasinda gokyuzu ve yeralti tanrilari olarak bir ayrim gundeme gelmistir. Bu tezde, Hurri etkisi de goz onunde bulundurularak Hitityeralti dunyasi ve yeralti tanrilarinin tanimi yapilmis ve her ikisine de sunulankurbanlar ayrintili bir sekilde degerlendirilmistir.Olulere cenaze torenleri sirasinda sunulan kurbanlar, onlari oteki dunyayaen uygun sekilde ugurlamak amacini tasiyordu. Olen kisi bu dunyadan memnuniyetsiz ve kizgin ayrildigi taktirde bircok felaketin nedeni olabilirdi. Tezimizde isledigimiz olulere sunulan kurbanlar konusu, dolayli olarak yeraltiyla iliskilidir. Cunku olumun ve oluler diyarinin yeraltiyla ister istemez yakin iliskisi ve ozdesligi vardir.KralA® cenazelerde, olunun yani sira, hem yeralti hem de gokyuzu tanrilarinakurbanlar sunulmaktaydi. Bunun nedeni, kralin oldukten sonra gunes tanrisina donustugu ve gunesin de hem gokyuzu hem de yeraltinda sonsuz bir dongu icinde dolastigi dusuncesi olmaliydi.Ata kultu ve mantalliya- kurbanlari da olulere sunulan kurbanlar kapsaminda degerlendirilmistir.Hititler, olmus olan eski krallari ve kraliceleri cesitli vesilelerle aniyorlar ve onlara duzenli olarak kurbanlar sunuyorlardi. Bu gelenekleri, ata kultu basligi altinda ele alabilecegimiz bir kurumun olusmasina neden olmustur.Mantalliya- kurbanlari ise M.O. 13. yuzyildan sonra ortaya cikmis olan ozelbir kurban turudur. SISKURmantalliya- olarak adlandirilan bu kurban turu,olmus olan kisilere ve bazen olmus olan kisilerce, yasayanlar tarafindan odenenbir diyet ya da kefaret niteligi tasiyordu.Dogrudan yeralti tanrilarina kurban sunmak icin duzenlenen ritueller ise,acil cozum gerektiren olumsuz durumlari telafi etmek amaciyla, bu isin uzmani olmus kisilerin rehberliginde ve genellikle buyu yontemleri kullanilarakgerceklestirilirdi. Cunku her turlu olumsuz durumun kaynagi genellikle karatopragin derinliklerinde yasayan guclerdi. Bu nedenle, kurbanlari onlaraulastirmak icin genellikle yere bir cukur kazilir ve sunulan kurbanlar bucukurun icine aktarilirdi. Yeralti tanrilarina sunulan kurbanlarla ilgili birbaska dikkat cekici ozellik, sunulan kurbanin yakilmasidir ki, burada yakilan kurbanliklar genellikle kuslardir. Kuslarin her zaman yeralti ile bir baglantisi oldugu inanci o donem cok yaygindi.Yeralti tanrilarina sunulan kurbanlarla ilgili pek cok rituel metni vardir vebunlar yeralti ile iletisime gecmek icin buyunun yontemlerinin kullanildiginiacikca gozler onune serer. Bunlarin arasindan karakteristik bir metin secilmis ve bu metinden yola cikarak konuya isik tutulma cabasi gosterilmistir. Secilen metne 'bir evin kandan arindirilmasi icin yeralti tanrilarina cagri' basligi uygun gorulmustur.