ارزیابی پایداری محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی محصولات زراعی (مطالعه موردی: شهرستان گرگان)

با توجه به اهمیت مسائل محیط‌زیستی در کنار ثبات اقتصادی و عدالت اجتماعی، مسأله پایداری در کشاورزی اهمیت یافته که از ارکان‌ توسعه پایدار به شمار می‌آید. در این پژوهش پایداری اجتماعی، محیط‌زیستی و اقتصادی در مقیاس منطقه‌ای در شهرستان گرگان با استفاده از روش تصمیم‌گیری چندمعیاره بررسی گردید. آمار و اطلاعات موردنیاز از مدیریت جهادکشاورزی شهرستان گرگان و تکمیل پرسشنامه از 110 کشاورز به‌دست آمد. همچنین، برای وزن‌دهی معیارها و زیرمعیارهای تعیین‌کننده پایداری از نظرات متخصصان محیط‌زیست، اقتصادکشاورزی، ترویج کشاورزی، گیاهپزشکی و زراعت استفاده شد. وزن معیارهای پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی بر اساس نظر متخصصان به ترتیب 35/0، 25/0 و 40/0 در پایداری کل در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج، شاخص‌های کودها، آفت‌کش‌ها، مصرف آب، ماشین‌آلات و سن کشاورزان اثر منفی و تحصیلات، اندازه خانوار، اشتغال‌زایی کشاورزی، ارزش و حاشیه ناخالص محصول اثر مثبت بر پایداری دارند. سیب‌زمینی با وزن 276/0 به عنوان محصول پایدارتر انتخاب شد. گندم، برنج و سویا به ترتیب با وزن 249/0، 245/0 و 23/0 در اولویت‌های بعدی هستند. براساس معیارهای اجتماعی، محیط‌زیستی و اقتصادی به ترتیب، برنج با نمره 266/0،گندم با نمره 421/0 و سیب-زمینی با 412/0 بالاترین پایداری را داشتند. بعلاوه، پایداری محیط‌زیستی بیشتر از پایداری اقتصادی و اجتماعی است. بر اساس تحلیل حساسیت عملکرد، پایداری با افزایش وزن معیار محیط‌زیستی تا سطح 46/0 پایداری گندم افزایش خواهد یافت. همچنین، با افزایش وزن معیارهای اقتصادی و اجتماعی تغییری در اولویت‌بندی محصولات انجام نمی‌شود. براساس نتایج، پیشنهاد می‌شود برای افزایش پایداری ارقامی با عملکرد بالاتر برای محصولات و راهکارهای بیولوژیکی برای دفع آفات استفاده شود.