ارزیابی ریسک محیطزیستی سد جیرفت در مرحله بهره برداری

سدها از نظر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی سازه‌هایی با اهمیت بالا به شمار می‌آیند و نقش آن‌ها در توسعه کشورها انکارناپذیر است. سد جیرفت یکی از مهم‌ترین سدهای بتنی دو قوسی در جنوب استان کرمان بوده که بر روی رودخانه هلیل‌رود احداث شده است. هدف از پژوهش حاضر، شناسایی و ارزیابی ریسک سد جیرفت در فاز بهره‌برداری با استفاده از روش EFMEA است. بدین منظور، ریسک‌های موردنظر در پنج گروه ریسک‌های محیط فیزیکی- شیمیایی، طبیعی، بیولوژیکی، محیط اجتماعی اقتصادی و فرهنگی، ایمنی و بهداشتی طبقه‌بندی شدند و سپس با مصاحبه از کارشناسان و متخصصان خبره کاربرگ ارزیابی ریسک بر اساس احتمال وقوع، شدت اثر و احتمال کشف تکمیل شد. در این روش امتیازدهی به هر یک از ریسک‌های احتمالی در محیط‌های پذیرنده صورت گرفت. با مشخص شدن احتمال وقوع، شدت و احتمال کشف مقدار عددی اولویت هر ریسک (RPN) محاسبه و در نهایت به‌منظور تعیین اولویت سطح ریسک، حد بالا و پایین ریسک، مقادیر میانگین و انحراف معیار، با استفاده از نرم‌افزار SPSS به‌دست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد در گروه ریسک‌های مربوط به محیط فیزیکی- شیمیایی، فرسایش خاک و رسوب‌گذاری، در محیط بیولوژیکی، ریسک اثر گذاری بر زیستگاه و تهدید حیات آبزیان در پایین‌دست، در گروه ریسک‌های ایمنی و بهداشتی، خطاها و اشتباهات انسانی، قبل، بعد و حین بهره‌برداری، سطح ریسک بالا را به خود اختصاص داده‌اند. با تکیه بر نتایج این پژوهش و با برنامه‌ریزی صحیح و ارائه راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی، می‌توان خطرات محیط‌زیستی ناشی از سد را به میزان قابل توجهی کاهش داد.