ارزیابی خصوصیات ریشه و اندام هوایی ژنوتیپهای کنجد تحت شرایط مختلف رطوبت خاک

بخش مهمی از موفقیت تولید در مناطق دارای تنش خشکی به جذب مؤثر آب توسط سیستم ریشه­ای کارآمد وابسته است. به‌منظور بررسی تأثیر تیمارهای آبیاری بر صفات ریشه و اندام هوایی ژنوتیپ­های کنجد (Sesamum indicum L.)، آزمایشی در مزارع تحقیقاتی مؤسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج طی سال‌های 1396 و 1397 انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. در این پژوهش پنج ژنوتیپ گیاه کنجد در دو رژیم آبیاری شامل آبیاری کامل و کم‌آبیاری (تنش خشکی) از نظر سیستم ریشه­ای و صفات مرتبط با اندام هوایی موردبررسی قرارگرفتند. نتایج نشان داد بین ژنوتیپ­ها و رژیم­های آبیاری از نظر صفات ریشه و اندام هوایی اختلاف معنی­داری وجود دارد. در تمامی ژنوتیپ­ها تراکم طولی ریشه در تیمار آبیاری کامل و در لایه بالایی خاک (عمق صفر تا 30 سانتی‌متری) در مقایسه با تیمار تنش بیش‌تر بود. علاوه بر این با اعمال تنش خشکی، عمق ریشه در تمامی ژنوتیپ­ها به‌طور متوسط 30 درصد افزایش یافت. در مقابل، وزن خشک ریشه در ارقام داراب یک، دشتستان دو و ناز تک‌شاخه به‌ترتیب 15 درصد، 16 درصد و 22 درصد کاهش و در ژنوتیپ­های ناشکوفای آمریکایی، توده سودانی و اولتان به‌ترتیب 7 درصد، 10 درصد و 1 درصد افزایش یافت. از طرف دیگر بیش‌ترین مقدار وزن خشک تک‌بوته در ژنوتیپ ناشکوفای آمریکایی (39 گرم) و کم‌ترین آن در رقم ناز تک‌شاخه (22 گرم) مشاهده شد. به‌عنوان جمع­بندی نهایی نتایج نشان داد ژنوتیپ ناشکوفای آمریکایی که از لحاظ ویژگی­های ریشه از جمله عمق ریشه و تراکم طولی ریشه در مقایسه با سایر ارقام برتر بود، علاوه بر این‌که وزن خشک تک‌بوته بیش‌تری داشت، حداقل کاهش وزن خشک را در شرایط تنش نشان داد.