SAMSUN İLİ ATAKUM İLÇESİ’NDE YAŞAYAN 60 YAŞ VE ÜZERİ YAŞLILARDA KRONİK HASTALIK VE ENGELLİLİK SIKLIĞI

Ahmet Tevfik Sunter 1 , Berkhan Topaktas 1 , Alptekin Kara 1 , Turgay Bozkurt 1 , Yildiz Peksen 1 1 Ondokuz Mayis Universitesi Tip Fakultesi Halk Sagligi Anabilim Dali, Samsun. Giris ve Amac: Birlesmis Milletler verilerine gore 60 yas ve uzerindeki yasli nufus hizli bir bicimde artmaktadir. Iki bin on iki yilinda dunya nufusunun %11’ini olusturan yasli nufusun onumuzdeki kirk yilda hizli artisini surdurecegi ve 2050 yilinda iki milyari asarak %22’lik paya ulasacagi ongorulmektedir. Yasli nufusun toplam nufus icindeki payinin artmasi, saglik, ekonomik, cevre ve sosyal sorunlari da beraberinde getirecektir. Bu calismanin amaci Samsun ili Atakum ilcesinde yasayan 60 yas ve uzeri yaslilarin engellilik ve kronik hastalik sikliklarini belirlemek ve gunluk yasam aktivitelerini degerlendirmektir. Gerec ve Yontem: Kesitsel tipteki bu calisma 1 Haziran 2012- 31 Mayis 2013 tarihleri arasinda Samsun ili, Atakum ilcesindeki Aile Sagligi Merkezlerinde (ASM) yurutulmus olup calisma evrenini ilcede yasayan 60 yas ve uzeri 10865 yasli olusturmustur. Yasliliktaki engellilik sikligi %31, α=0.05, β=0.20 alinarak hesaplanan orneklem buyuklugu 1004 olarak bulunmus, olasi veri kayiplari goz onunde bulundurularak toplam 1100 yasliya ulasilmasi hedeflenmis ve yasa gore tabakalandirilarak her bir 5’erli yas bandina alinacak katilimci sayisi belirlenmistir. Calismanin katilimcilarini ASM’ye basvuran 60 yas ve uzeri bireylerden calismaya katilmayi kabul edenler olusturmustur. ASM’ye gelemeyen yaslilarin calisma disinda kalmasini onlemek ve sonuclarin evreni temsiliyet gucunu artirabilmek amaciyla ASM’ye basvuran 60 yas alti bireylere de birlikte yasadiklari 60 yas ve uzeri birey olup olmadigi sorularak, varsa birlikte yasadiklari yaslilar hakkinda bilgi alinarak veri formu doldurulmustur. Calismada veri toplama araci olarak Arslan ve ark. tarafindan kullanilmis olan “Yaslilarda Yeti Kaybinin Degerlendirimi” formu kullanilmistir. Veri toplama islemi ilcedeki Aile Sagligi Merkezlerinde, anabilim dalimiz arastirma gorevlilerince yuz yuze anket yontemiyle gerceklestirilmistir. Elde edilen veriler SPSS 15.0 paket programinda degerlendirilmistir. Arastirma icin Valilik makamindan izin ve Ondokuz Mayis Universitesi Tibbi Arastirmalar Etik Kurulundan onay alinmistir. Bulgular: Calismaya katilan 1095 yaslinin 521 (%47.6 ) 'i erkek, 574 (%52.4)'u kadin olup ortanca yas 67 (60-105) yildir. Calisma grubundaki engellilik sikligi toplamda %9.8 olarak bulunurken, kadinlarda %11.1, erkeklerde ise %8.3 olarak bulunmus ve cinsiyetler arasinda engellilik sikligi acisindan istatistiksel olarak anlamli fark saptanmamistir (p>0.05). Engelli ve engelsiz yaslilar arasinda egitim duzeyi ve kronik hastalik varligi acisindan istatistiksel olarak anlamli farklilik saptanmazken, ev disinda bagimsiz hareket edebilme sikligi engelli yaslilarda %40.2, engelsiz yaslilarda ise %75.8 olarak bulunmus olup iki grup arasinda ev disinda bagimsiz hareket edebilme acisindan istatistiksel olarak anlamli farklilik saptanmistir (χ 2 =60.9, sd=1, p<0.001). Katilimcilarin %87.2’sinde en az bir, %63.3’unde en az iki, %41.2’sinde en az uc ve %18.7’sinde de en az dort kronik hastalik bulundugu saptanmis olup kadinlardaki kronik hastalik sikligi (%56.5) erkeklere (%43.5) gore istatistiksel olarak anlamli sekilde yuksek bulunmustur (p<0.001). En sik rastlanan kronik hastaliklar hipertansiyon (%63.9), osteoartrit (%41.7), diyabet (%29.2), koroner arter hastaligi (%26.1) ve osteoporoz (%24.7)dur. Gunluk yasam aktiviteleri acisindan degerlendirildiginde yaslilarin %72.3’unun bagimsiz oldugu, %18.6’sinin evde bagimsiz ancak ev disinda yardima ihtiyac duydugu, %6.9’unun sadece ev icinde hareket edebildigi, ev disina cikamadigi, %2.1’inin ise yataga bagimli oldugu saptanmistir. Sonuc ve Oneriler: Ozel risk grubu olarak kabul edilen yasli nufusun toplam nufus icindeki payi giderek artmakta bu da yaslilikla birlikte ortaya cikan saglik sorunlarinin onemini artirmaktadir. Yaslinin yasam kalitesini olumsuz etkileyen bu sorunlarin basinda kronik hastaliklar gelmektedir. Kronik hastaliklar ve bunlara bagli gelisen sekellerin onlenebilmesi icin yasam boyu sagligin gelistirilmesi, kronik hastaliklarin risk faktorleri ile mucadele, erken tani ve tedavinin saglanabilmesi ve konuya iliskin toplumsal farkindaligin artirilmasi yonunde cabalara agirlik verilmesi gerektigi dusunulmektedir. Anahtar Kelimeler: Yasli, kronik hastalik, engellilik