KARAYOLU GÜVENLİĞİ KONUSUNDA BİLGİ VE TUTUMLAR

Giris ve Amac: Turkiye’de hala sehir ici ve sehirlerarasi ulasimin buyuk bir kismi karayollari ile yapilmaktadir. Son yillarda arac sayisindaki hizli artisla birlikte toplam kaza sayisinda ve olumlu-yaralanmali kaza sayisinda da artis meydana gelmistir.  Bu kazalarin sebebi olarak en sik insan nedenli faktorler one cikmaktadir. Bu calismada karayolu ulasimi guvenligi ile ilgili bilgi ve tutum saptamak amaclanmistir. Gerec ve Yontem: Bu arastirma, Ankara ili Sincan, Etimesgut ve Golbasi Toplum Sagligi Merkezlerine bagli 6 Aile Sagligi Merkezine 21–25.07.2014 tarihlerinde basvuran 18 yas ustu kisilerle yurutulmustur. Ortalama haftalik basvuru sayisi 2048 olan evrenden %50 bilinmeyen siklik, %2,5 sapma, %95 guven araliginda 878 kisiye ulasilmasi hedeflenmis, 722 kisiye ulasilmistir (%82,2). Tanimlayici tipteki bu arastirmada kisilere anket formu yuzyuze gorusme teknigiyle uygulanmistir. Veri analizi SPSS 15.0 ile yapilmistir. Tanimlayici istatistikler ortalama(±)standart sapma, frekans dagilimi ve yuzde olarak sunulmustur. Tanimlayici istatistiklerin yani sira Ki-kare ve Yates duzeltmeli ki-kare testi uygulanmistir. Istatistiksel anlamlilik degeri p<0.05 olarak kabul edilmistir. Bulgular: Arastirmaya katilan katilimcilarin yas ortalamasi 39,6±14,2’dir. Arastirmaya katilan 722 katilimcinin %53,9’u 35 yas ve uzerinde, %52,5’i kadin %72,3’u evlidir. Katilimcilarin %66,3’u cocuk sahibidir. Katilimcilarin %34,9’u en fazla ortaokul mezunuyken, %30,6’si yuksekokul veya universite mezunu, %46,7’si gelir getiren bir iste calismakta, %30,1’inin aylik toplam hane geliri 1500 TL ve altinda, %25,9’unun 3001 TL ve uzerindedir. Katilimcilarin %37.7’si sehir ici ulasimda en sik otobusu, %36.4’u ozel aracini %9.0’i metroyu, sehirler arasi ulasimda %60.9’u en sik otobusu, %27.1’i ozel aracini, %9.1’i ucagi, ulkelerarasi ulasimda %79.9’u en sik ucagi, %14.4’u ozel aracini %2.9’u treni, %2.9’u otobusu kullandigini, %48.0’i daha ekonomik olmasi, %32.2’si daha konforlu olmasi, %28.6’si daha guvenli olmasi, %27.5’i daha hizli olmasini nedeniyle bu araclari kullandigini belirtmistir. Katilimcilarin %37.7’si ucagi, %26.3’u ozel araci, %23.0’i treni, %9.1’i otobusu, %3.3’u hizli treni ve %0.6’si deniz aracini ulasimda daha guvenli buldugunu belirtmistir. Katilimcilardan arac kullananlarin %4,2’si arac kullanirken emniyet kemeri takmadigini, %15,9’u bazen taktigini, %67,0’i ise her zaman taktigini belirtmistir. Bazen emniyet kemeri takan veya hic takmayanlarin %49,6’si rahatsiz ettigi, %8,9’u gerekliligini bilmedigi, %1,4’u kaza aninda kendini koruyacagina inanmadigi, %26,8’i takmayi unuttugu ve %23,4’u daha cok kisa mesafeli seyahat ettigi icin takmadigini belirtmistir. Katilimcilarin %8,6’si on yolcu koltugunda emniyet kemeri takmadigini, %17,7’si bazen taktigini, %60,1’i arka yolcu koltugunda emniyet kemeri takmadigini, %14,4’u bazen taktigini, %32,5’i baska kisilerle seyahat ederken emniyet kemeri takma konusunda onlari uyarmadigini, %67,5’i uyardigini belirtmistir. Katilimcilardan arac kullananlarin %91,8’i her zaman, %7,1’i bazen arac kullanirken trafik isaretlerine uydugunu, %1,1’i uymadigini belirtmistir. Trafik isaretlerine uymayan ve bazen uyan katilimcilarin %17,9’u trafik isaretlerinin anlamini bilmedigi, %82,1’i trafikte gecen zamani uzattigini dusundugu icin uymadigini belirtmistir. Katilimcilardan arac kullananlarin %76,4’u her zaman, %21,4’u bazen arac kullanirken hiz limitlerine uydugunu, %2,2’si uymadigini, %24,0’i her zaman, %42,2’si bazen arac kullanirken cep telefonuyla konustugunu, %33,8’i konusmadigini belirtmistir. Kendisinin veya ailesinin araci olan 506 katilimcidan uygun yas ve boyda cocugu olan 144’unun %53,5’i cocuk oto koltugu kullandigini belirtmistir. Bunlarin %84,4’unun cocuk oto koltugunu dogru sekilde kullandigi saptanmistir. Uygun boy ve kiloda cocugu ve araci olup cocuk oto koltugu kullanmayan 67 katilimcinin %26,9’u aracta cok fazla yer kapladigi, %23,9’u kullanimi pratik olmadigi, %20,9’u gereksiz oldugu, %16,4’u pahali oldugu icin kullanmadigini belirtmistir. Araci olanlarin %88,3’u aracina guvenlik acisindan duzenli olarak bakim yaptirdigini, %83,0’i aracta yangin sondurme ekipmani, %89,5’i ilk yardim ekipmani bulundurdugunu, %78,7’si kis lastigi kullandigini belirtmistir. Kis lastigi kullanmayanlarin %42,6’si pahali oldugu icin, %27,8’i yasadigi bolgeye az miktarda yagis oldugu icin, %16,7’si gerekliligini bilmedigi icin kis lastigi kullanmadiklarini belirtmistir. Sonuc ve Oneriler: Katilimcilarin yarisindan fazlasinin sehir ici ve sehirlerarasi ulasimda karayolunu tercih ettigi gorulmustur. Kisilerin bilgi ve tutumlari ulasim guvenligini etkileyen onemli etkenlerdir. Bu konuda kisilerin bilgi ve tutumlarini gelistirmeye yonelik egitim ve farkindalik calismalarinin yayginlastirilmasi ulasim guvenligini saglanmasi acisindan yapilabilecekler arasinda onde gelmektedir. Anahtar Kelimeler: Ulasim Guvenligi, Karayolu, Bilgi, Tutum