تأثیر تغییرات آب و هوایی و متغیرهای فیزیکی و شیمیایی آب بر اجتماعات فیتوپلانکتونی دریاچه سد ارس

اقلیم از عناصر مهم تأثیرگذار در عرصه محیط زیست است و مدیریت بهینه زیست‌بوم‌های آبی و خشکی بدون توجه به شرایط اقلیمی امکان‌پذیر نیست. در دهه‌های اخیر شکوفایی جلبکی اکوسیستم‌های آبی رشد قابل‌توجهی داشته است. به نظر می‌رسد این افزایش ناشی از تغییرات الگوهای آب و هوایی و تأثیر آن بر توزیع و فراوانی گونه‌های فیتوپلانکتونی است. از مهمترین اهداف پژوهش حاضر به‌عنوان پژوهشی گذشته‌نگر می‌توان به این موارد اشاره نمود: الف) تعیین جوامع غالب فیتوپلانکتونی و ارزیابی تغییرات الگوی پراکنش آنها در دریاچه سد ارس در سال‌های 1387 و 1392؛ و ب) بررسی تأثیرعوامل هواشناسی و فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب بر رشد جمعیت فیتوپلانکتون‌ها در دریاچه سد ارس. در این مطالعه، نمونه برداری به صورت فصلی و از سه ایستگاه ورودی سد، وسط دریاچه و خروجی سد انجام شد. در هر ایستگاه نمونه‌هایی برای شناسایی و شمارش فیتوپلانکتون‌ها و آنالیز فاکتورهای شیمیایی آب جمع‌آوری شدند. داده‌های ماهواره‌ای از سنجنده MODIS دریافت شد و بر مبنای آن مقادیر کلروفیل a به دست آمد. بالاترین میزان کلروفیل a در تابستان سال‌های 1387 و 1392 به‌ترتیب با مقادیر 71/12 و 10 (میلی-گرم بر مترمکعب) ثبت گردید. نتایج نشان داد که فراوانی فیتوپلانکتون‌ها همبستگی بالایی با غلظت کلروفیل زیست‌بوم آبی دارد. نتایج آنالیز مؤلفه‌های اصلی و رگرسیون چندگانه نشان داد، دمای هوا بیشترین سهم را در تغییرات غلظت کلروفیل دارد. به‌طوریکه ضریب همبستگی بین میزان کلروفیل و دمای هوا 72/0 محاسبه گردید. همچنین نتایج نشان‌دهنده تغییر الگوی جوامع فیتوپلانکتونی در منطقه بسوی غلبه نسبی سیانوباکتری‌ها در تمام فصول سال 1392 نسبت به سال 1387 است. به نظر می‌رسد تغییرات الگوی دما و بارش منطقه را می‌توان از عوامل اصلی تأثیرگذار در ارتباط با این تغییر به‌شمار آورد.