AKDENİZ KIRSALINDA BİR KÖYDE SON ON YILDA GÖRÜLEN KANSER OLGULARINA YÖNELİK BİR İNCELEME

Giris ve Amac Olum nedenleri icinde kardiyovaskuler hastaliklardan sonra ikinci sirada gelen kanserler onemli bir halk sagligi sorunudur. Dunyada en cok tani konulan kanserler sirasiyla, akciger, meme ve kolon iken, en cok akciger, karaciger ve mide kanseri nedeniyle olumler gerceklesmektedir. Ulkemizde erkeklerde en cok akciger ve prostat, kadinlarda ise meme ve rahim kanserleri gorulmektedir. Bu arastirmanin amaci; Akdeniz kirsalinda bir koyde yasayanlar arasinda son on yilda gorulen kanser olgularini incelemek ve tanimlayici ozelliklerini ortaya koymaktir. Gerec ve Yontem Kesitsel tanimlayici tipteki bu arastirma Akdeniz kirsalinda bir koyde 2015 yili Şubat ayinda gerceklestirildi. Arastirmanin evrenini; son 10 yilda yaz-kis koyde yasayan ve halen yasamakta olan bireyler olusturdu(n=481).   Ornekleme yapilmaksizin evrenin tamami hakkinda bilgiye ulasildi. Veriler, hane reisleri ile yuzyuze gorusulerek, anket egitimi verilmis anketorler tarafindan, arastirmacilar tarafindan hazirlanmis ve on uygulamasi yapilmis anket kullanilarak toplandi. Veriler toplanirken son 10 yilda olmus olan bireylerle(n=31) ilgili bilgiler de hane reislerinden alinarak degerlendirildi. Arastirmanin bagimli degiskeni; son 10 yilda kanser tanisi almis olma, bagimsiz degiskenleri; kisinin yas, cinsiyet, egitim durumu, medeni durumu, calisma durumu, meslegi, sigara, alkol kullanimi, yasanilan evin ozellikleri, olmus olanlarin olum yili ve olum nedeniydi. Veriler SPSS 15.0 programinda tanimlayici istatistikler (yuzde dagilim, ortalama, standart sapma), t testi ve ki-kare analizleri kullanilarak degerlendirildi. Bu arastirma koyun bulundugu ilin Valiliginden gelen inceleme talebi uzerine gerceklestirilmis ve tum izinler Valilik tarafindan verilmistir. Bulgular Arastirma grubunun koyde ikamet etme suresinin ortancasi  38,0 yildi(min=1ay- maks=90 yil) ve yas ortancasi 46,0’di(min=1-maks=90). Grubun %50,4’u kadin, %65,9’u evli, %8,3’u lise ve ustunde egitim almisti. Grubun %65,1’i ciftcilikle gecimini saglamaktaydi. Yuzde 68,8’i hic sigara, %88,8’i hic alkol kullanmamisti. Yuzde %49,9’u betonarme, 47,6’si kerpic evde yasamaktaydi. Yuzde 35,6’sinin evleri yore halkinin diliyle “ak-toprak” ile sivaliydi. Halen koyde yasayan grubun %2,7’si (n=13) kanser tanisi almisti. Koyde son on yilda meydana gelen 31 olumun %41,9’u kanserler(n=13), %35,5’i kardiyovaskuler hastaliklar, %9,7’si santral sinir sistemi hastaliklari, %6,5’i solunum sistemi hastaliklari ve %6,5’i kaza-yaralanma  sonucu olusmustu. Olenlerin %54,8’i erkek, %58,1’i evli, %51,6’si okur-yazar olmayanlardi. Ortanca olum yasi 71,0’di (min=1-maks=99). Son on yilda nedene (kansere) ozel orantili olum hizi %41,9’du. Kanser olumlerinin(n=13) %38,5’inde akciger, %15,4’unde karaciger, %15,4’unde kolon, %7,7’sinde meme, %7,7’sinde santral sinir sistemi, %7,7’sinde hematolojik ve %7,7’sinde pankreas kanseri temel nedendi. Son on yilda kanser tanisi almis toplam 26 olgunun %53,8’i erkek, %57,7’si evli, %57,7’si formal egitim almamis olanlardi. Kanser tanisinin kondugu yas ortancasi 63,0’di(min=4-maks=85) ve %26,9’u akciger, %11,5’i kolon, %7,7’si prostat, %7,7’si karaciger, %7,7’si santral sinir sitemi, %7,7’si hematolojik, %7,7’si yumusak doku tumoru, %3,8’i meme, %3,8’i tiroid, %3,8’i pankreas, %3,8’i larinks, %3,8’i uterus ve %3,8’i mide tumorleriydi. Erkeklerde en cok akciger(%42,9) ve prostat(%14,4), kadinlarda en cok kolon(%16,7), karaciger(%16,7) ve hematolojik kanserler(%16,7) tani almisti. Yasayanlar arasinda kanser tanisi almis olanlarin yas ortalamasi ve koyde ikamet sureleri digerlerinden yuksekti (sirasiyla p=0,001 ve p=0,001). Son on yilda kanser tanisi almis olan tum olgular degerlendirildiginde formal egitim almamis olanlarda (p=0,005), evli/dul olanlarda (p=0,04), yasadigi evin sivasi ak-toprak olanlarda (p=0,021) kanser tanisi almis olma duzeyi yuksek bulundu. Kanser tanisi almis olanlarda icilen sigara miktari digerlerinden yuksekti (p=0,001). Cinsiyet, sigara icme, alkol kullanma, konutun yapisina gore kanser tanisi alma sikligi farklilik gostermemekteydi. Ak toprak maruz kalimi ile akciger kanseri tanisi alma sikligi farklilik gostermemekteydi. Ancak sigara icmis/icmekte olanlar arasinda akciger tanisi almis olanlar(%3,1), hic icmemis olanlara gore(%0,6) daha fazlaydi (p=0,022). Sonuc ve Oneriler Bu arastirmanin sonucunda arastirmanin yapildigi bolgede son on yilda kanser nedeniyle olumlerin olum nedenleri arasinda birinci sirada yer aldigi, en cok gorulen ve en cok olduren kanser turunun akciger kanseri oldugu gorulmustur. Bolgede sik gorulen kanser turlerinin olusumuna neden olabilecek risk faktorleri ile ilgili daha kapsamli ve longitudinal calismalar yapilmali ve kanser risklerinin onlenmesine yonelik halk sagligi programlari yurutulmelidir. Anahtar kelimeler : kirsal, kanser, kesitsel calisma