Demografski problemi Zapadnohercegovačke županije i njihov uticaj na morfološko-funkcionalne promene naselja

U radu se razmatraju demografski problemi regije Hercegovine s posebnim osvrtom na Zapadnohercegovacku županiju te njihov uticaj na morfolosko-funkcionalne promene naselja (gradova s pripadajucim naseljenim mestima) u pedesetogodisnjem vremenskom periodu,  s naglaskom za vremenski period od  1961.  do 2011. godine.  Podrucje koje se analizira u ovome radu odnosi se na podrucje koje je funkcionalno vezano za Zapadnohercegovacku županiju, jednu od deset kantona/županija u FBiH.  Proucavani prostor obuhvata 100 naseljenih mesta (cetiri gradska naselja). U radu se analizira demografski razvitak, te međusobna povezanost demografskog i socio-ekonomskog razvitka naselja na podrucju Zapadnohercegovacke županije te funkcionalno-morfoloske promene naselja. Zapadnohercegovacka županija tradicionalno je emigracijsko podrucje koje je vec decenijama zahvaceno procesom depopulacije. Sire je podrucje znacajnije pocelo   izumirati nakon Drugog svetskog rata, dok su  gradski prostor i njegova okolina, inace centri imigracija, stvarali podrucja i žarista ekonomskog i opsteg razvitka Zapadnohercegovacke županije. Depopulaciju je u  naseljenim mestima planinskog  dela Županije (brdski prostori) pratilo napustanje tradicionalnih privrednih aktivnosti (u prvom redu zemljoradnje  i stocarstva), doslo je do pojave socijalnog pustosenja, promena u krajoliku te izumiranja pojedinih naselja. Najznacajniji uticaj imali su znatno iseljavanje  stanovnistva u drugoj polovini 20. veka, direktne i indirektne posledice dvaju svetskih ratova, zatim razlicite epidemije, agrarna reforma, ekonomske krize koje su se u nekoliko navrata javljale tokom 20. veka. Tome su    pridoneli i ostali faktori, kao sto su ekonomska emigracija od sredine sezdesetih godina 20. veka, urbanizacija, industrijalizacija te snažan razvitak sredisnjih i prigradskih  naselja. Deagrarizacija i deruralizacija, tranzicija nataliteta, rat na podrucju Bosne i Hercegovine u prvoj polovini devedesetih godina 20. veka, te neprimerena populaciona politika,  ostavile su traga na ovim podrucjima.  S obzirom na dominantne demografske trendove u Županiji može se pretpostaviti da ce reprodukcija, odnosno obnavljanje radne snage u buducnosti biti smanjeno. Naime, na navedenu ce cinjenicu uticati smanjenje stope prirodnog kretanja stanovnistva prisutno na podrucju  Zapadnohercegovacke županije  vec nekoliko decenija, sto znaci da ce se smanjenje broja mladih stanovnika negativno odraziti na obim radne snage.  Depopulacija ima negativne posledice na funkcije naselja te na morfologiju naselja. U pojedinim naseljima je doslo do promene u njihovoj strukturi i obliku osnove naselja, a gotovo sva naselja u Županiji imaju promene u fizionomiji.