داروی تلخ نظام آموزش و پژوهش کشور برای چرخش از مسیر نفت بنیان به مسیر دانش بنیان

هدف مطالعه، شناسایی و معرفی «نقطۀ آغازین» چرخش نظام آموزش ­و پژوهش کشور از مسیر تاریخی نامطلوب (تقلید سطحی و نفت‌بنیان از نوآوری­های جهان مدرن) به مسیر مطلوب (توسعه دانش‌بنیان) است. نظر به ابهامات و پیچیدگی­های نظری «چیستی نقطه شروع اصلاح فرد یا جامعه­ای که در یک مسیر تاریخی نامطلوب قرار گرفته است»، با استفاده از مطالعات کتابخانه­ای، به بررسی دیدگاه صاحب­نظران عرصه­های موفقیت، عرفان اسلامی و توسعه در مورد نقطه آغازین تبدیل شدن یک فرد یا جامعه ناموفق، گمراه و عقب­مانده به یک فرد یا جامعه موفق، متعالی و توسعه­یافته پرداخته ­شد. برخی صاحب­نظران شناخته شده حیطه­های موفقیت، عرفان اسلامی و توسعه به طور مشخص به این مهم پرداخته و نقطه آغازین متحول شدن یک فرد یا جامعه ناموفق و عقب‌مانده به یک فرد یا جامعه موفق و توسعه­یافته را به ترتیب با استفاده از مفاهیم «نوشیدن داروی تلخ»، «توبه یا یقظه» و «تغییر در روش فکر کردن» معرفی کرده­اند که همگی آن‌ها را می­توان توضیح یک تحول واحد از زوایای مختلف دانست: «پذیرش مسئولیت خود در رسیدن به وضع نامطلوب موجود». در آثار بسیاری از اندیشمندان دیگر نیز مطالبی وجود دارد که با این مفهوم همخوانی دارد. مطابق یافته­ها، نظام آموزش ­و پژوهش کشور به منظور چرخش از مسیر تاریخی ناکارآمد و نفت­بنیان به مسیر دانش­بنیان باید در گام اول، داروی تلخ را بنوشد، یعنی اولا، باید وخامت اوضاع خود را قبول کند و ثانیا، مسئولیت خود در رسیدن به نقطه نامطلوب کنونی را بپذیرد. فقط «نوشیدن این داروی تلخ» است که می­تواند آمادگی خروج از چرخۀ مزمن «تقلید کورکورانه و ناکارآمد از نوآوری­های جهان مدرن» را در ما ایجاد کند. در غیر این­صورت، چنانچه پیش از نوشیدن داروی تلخ مذکور به هر نوع اقدامات اصلاحی بپردازیم، باز هم «به گرد خویش می­گردیم و همان جا که بوده­ایم می­مانیم و چیزی که افزون می­شود خستگی و ملال و افسردگی است».