MODERNİZM VE DİL HAREKETLERİ: TÜRKİYE'DEKİ TOPLUMDİLBİLİMSEL BİÇİMLENMELER

Modernizm donemlerindeki gelismeler, toplumlarin yasayis tarzinda oldugu gibi bazi toplumlarin dillerinde de belirgin degisikliklere neden oldu. Bu surecte, sanayilesme ve kuresellesmenin etkisiyle toplumsal yasam alanlari buyuk sehirlerde artarken farkli etnik kokene ve dile sahip toplumlarin dil aliskanliklari konusunda koklu degisimler gerceklesti. Bazi toplumlar, zamanla ana dillerinden uzaklasarak etkilesim yasadiklari baskin toplumun dilini edindiler, ogrendiler. Anadilde algilayici ve gerileyici ikidillilik ve cokdillilik gorunumu sergileyen toplumlar ortaya cikti. Milliyetcilik ve ulus-devlet dili golgesinde kalan, azinlik olarak belirtilen bazi toplum dilleri, ulus-devlet butunlugune tehdit olabilecegi endisesiyle karar vericiler tarafindan kanunlarla yasaklandi. Modern donemler icinde gelisen akimlara bagli olarak dislanip, inkâr edilerek islevselligini belirli oranlarda yitiren dillere bakis acisi yakin tarihimizde degismeye basladi. Cokdilliligin ve dolayisiyla farkli toplumlara ait dillerin bir zenginlik oldugu, Avrupa ve Turkiye’deki karar vericiler tarafindan kabul edilen bir gorus haline geldi. Cokdilliligin yayginlasmasi ve farkli etnik toplumlarin dillerinin ogretilmesi icin yapilan calismalar desteklenmeye baslandi. Bu baglamda Avrupa Birligi tarafindan desteklenen ve Turkiye’de gerceklestirdigimiz Avrupa’da Cokdilli Egitime Yaklasimlar adli proje verilerine gore, birinci dil yetkinligi iyi duzeyde olan cocuklarin, birinci dil etkisine bagli olarak ikinci dildeki yetkinlikleri de daha iyi olmaktaydi. Buna karsin, birinci dil yetkinlikleri iyi olmayan cocuklarin ikinci dili kazanimlarinda ve uygulamalarinda zorlandiklari cesitli dilbilimsel gostergelere bagli olarak anlasilmaktadir. Modernizmin ve kuresellesmenin kazanimlarina karsi bir ikilem olarak cokdillilik ve anadil onemi mucadelesi devam etmektedir. Ote yandan, kuresellesme sadece azinlik olarak degerlendirilen toplumlarin dillerini degil ayni zamanda ulus-devlet dillerini de tehdit eder duruma gelmis bulunmaktadir. Dil hareketlerinin, cagin ve toplumlarin gereksinimlerine bagli olarak uyarlama ve uyarlanmalarinin devam edecegi anlasilmaktadir.