استفاده از روش خوشهبندی فازی در طبقهبندی غلظت فلزات سنگین و برخی ویژگیهای خاک در مناطق اطراف شهرک تخصصی روی زنجان

استان زنجان به لحاظ دارا بودن بزرگ‌ترین معدن سرب و روی کشور منحصربه‌فرد بوده و وجود این منابع غنی عامل تجمع صنایع مرتبط با آن در این استان شده است. این واحد‌ها سالانه حجم عظیمی پسماند سمی و خطرناک تولید می‌نمایند که به دلیل داشتن درصد بالایی از عناصر سنگین، منابع بالقوه‌ای برای آلودگی آب و خاک محسوب می‌شوند. مطالعه‌ حاضر با هدف طبقه‌بندی خاک اطراف شهرک روی زنجان بر اساس برخی عناصر سنگین و ویژگی‌های فیزیکی- شیمیایی خاک انجام شد. تعداد 178 نمونه‌ خاک سطحی از عمق صفر تا 10 سانتی‌متری در قالب یک شبکه‌بندی منظم با فواصل 500 متر برداشت‌شده و پس از عصاره‌گیری با اسید نیتریک غلظت عناصر روی، سرب، کادمیم، مس و ویژگی‌های واکنش خاک، هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک، درصد کربن آلی خاک، درصد کربنات کلسیم معادل و بافت خاک در نمونه‌ها مطابق روش استاندارد اندازه‌گیری شد. خوشه‌بندی داده‌ها با استفاده از فاصله ماهالانوبیس و از طریق کمینه‌سازی یک تابع عینی در تعیین درجه عضویت هر نمونه در هر یک از کلاس‌ها با نمای فازی 1/1 تا 2 با گام 01/0 انجام گرفت. خوشه‌بندی در نمای فازی 5/1 به‌عنوان مناسب‌ترین خوشه‌بندی پذیرفته شد و تعداد بهینه کلاس برای ویژگی‌های اندازه‌گیری شده چهار کلاس تعیین گردید. بر اساس نقشه‌های به‌دست‌آمده بالاترین غلظت عناصر سنگین در کلاس نامعمول و اطراف شرکت فرآوری روی زنجان مشاهده شد. با توجه به خطرات جدی این آلودگی‌ها اقدامات پیشگیرانه در منطقه ضروری است.